خواص دارویی و گیاهی :

خواص دارویی و گیاهی :

افرادی که کم‌خونی داشته در صورتی که مشکل چربی خون و کلسترول نداشته باشند می‌‌توانند هفته‌ای یک یا دو بار جگر مصرف کنند.

مرتضی صفوی, متخصص تعذیه با اشاره به خواص درمانی جگر گفت: دانش آموزان برای تأمین انرژی بدن خود می‌توانند هفته‌ای گرم جگر مصرف کنند. جگر گاو،‌ گوسفند و مرغ یکی از منابع غنی از آهن به شمار رفته و برای رفع کم‌خونی مصرف آن مناسب است. وی افزود: افرادی که کم‌خونی داشته در صورتی که مشکل چربی خون و کلسترول نداشته باشند می‌‌توانند هفته‌ای یک یا دو بار جگر مصرف کنند.

 بیمارانی که مبتلا به کلسترول خون هستند برای تأمین آهن مورد نیاز بدن خود باید از مواد غذایی جایگزین جگر همچون مغز پسته و بادام و نان‌های سبوس‌دار استفاده کنند.

از زمانی که جگر تازه تهیه می‌شود،‌ تنها دو روز فرصت است که آن را استفاده کنیم چرا که بیش از این مدت این ماده غذایی خراب شده و دیگر مناسب مصرف نیست. جگر پس از خرید برای مصرف نباید در فریزر نگه‌داری شود چرا که خواص خود را از دست می‌دهد. گوشت ق نیز در صورتیکه یک سال در فریزر نگه‌داری شود. همچون تفاله بوده و هیچ خاصیتی ندارد.

جگر علاوه بر اینکه غنی از آهن بوده حاوی املاح دیگری همچون منیزیم،‌ کلسیم و فسفر است.

 بدن روزانه به 180 گرم پروتئین نیاز دارد, بنابر این روزی که از جگر در وعده‌های غذایی استفاده می‌شود تقریبا نیمی از پروتئین بدن تأمین شده و نیازی به مصرف بیشتر نیست.

جگر را باید از مراکزی تهیه کرد که مورد تأیید دامپزشکی بوده و همچنین از بوی جگر می‌‌توان به فاسد بودن یا نبودن آن پی برد.

گردآوری:گروه سلامت سیمرغseemorgh.com/healthمنبع:farsnews.com

جگر سیاه علاوه بر آهن، سرشار از ویتامین های گروه B، A و منبع اسید فولیک و روی است. به دلیل آن که ویتامین A جگر بیش از حد نیاز بدن است، مصرف زیاد آن بویژه در زنان باردار می تواند با انباشت ویتامین A در کبد موجب بروز نقایص مادرزادی در جنین شود و مادر را دچار نوعی مسمومیت کند.

مقدار کلسترول جگر سیاه تقریبا دو برابر گوشت ق کم چرب است و صد گرم آن تقریبا 1.5 برابر بیشتر از حد مجاز، کلسترول وارد بدن می کند. در واقع هر صد گرم جگر، حدود 400 میلی گرم کلسترول دارد و هر فرد سالم و بالغ، مجاز به مصرف حدود 300 ـ 250 میلی گرم کلسترول در طول روز است. یک سیخ جگر کبابی حدود 80 کالری انرژی داشته و در صد گرم جگر سرخ شده 330 کالری انرژی همراه مقدار بیشتر کلسترول نهفته است.

دل جگر سیخ شده

امعا و احشا به اندام های درونی بدن انسان و حیوانات نشخوارکننده، به ویژه دستگاه گوارش گفته می شود و به طور کلی در نشخوارکنندگان شامل دل، جگر، قلوه، سیرابی و شیردان است.

این مواد غذایی در گروه گوشت قرار می گیرند، همان گونه که می دانید یکی از گروه های مواد غذایی، گروه گوشت و جانشین های آن است و مواد غذایی، مانند گوشت ق، مرغ، ماهی، تخم مرغ و… در این گروه طبقه بندی می شوند.

ویژگی اصلی این مواد غذایی پروتئین بالا و با کیفیت آن ها است. پروتئین ها مواد مغذی هستند که در رشد و ترمیم و ساخت سلول ها و بافت های بدن نقش مهمی بر عهده دارند. مصرف پروتئین حیوانی به مقدار لازم برای تمام گروه های سنی توصیه می شود.

امعا و احشا از نظر ترکیب با بافت ماهیچه یا همان گوشت متفاوت هستند و این بدین معنا است که ارزش تغذیه ای آن ها، چه از نظر پروتئینی و چه از نظر چربی، ویتامین و املاح متفاوت است.

تا سال 126 میلادی کم خونی وخیم(پرنیشز) یک بیماری کشنده به شمار می رفت و علت و درمان نامعلوم بود. در آن سال دانشمندان نشان دادند که این بیماری را می توان با مصرف زیاد جگر(240 گرم در روز) درمان نمود.

این دانشمندان به نام های مینوت و مورفی جایزه نوبل در پزشکی را به خاطر معالجه این نوع کم خونی دریافت کردند. عده ای از دانشمندان اثر درمانی جگر را در تغذیه بیماران مبتلا به این کم خونی گزارش دادند و به دنبال آن مشاهده کردند که بیماران در اثر تغذیه گوشت مخلوط شده با شیره معدی، سلول های جدیدی در خون تشکیل می دهند، ولی هر کدام از این مواد به تنهایی دارای چنین واکنشی نیستند. بدین ترتیب به عامل ناشناخته ای در شیره معدی و گوشت پی بردند که به ترتیب فاکتور داخلی و فاکتور خارجی نامیده شدند.

به نظر برخی محققین، این دو فاکتور با تاثیر بر یکدیگر، عامل موثری که در جگر برای معالجه این نوع کم خونی وجود دارد را به وجود می آورند. مطالعات بعدی حتی تأثیر عصاره جگر را از طریق تزریق در مبتلایان به این بیماری نشان دادند و از این پس مطالعات در جهت کشف این عامل در عصاره جگر متمرکز گردید تا این که در سال 148 سیانوکوبالامین یا ویتامین B12 کشف گردید.

عامل دیگری که در درمان این نوع کم خونی موثر بود، تحت نام اسید فولیک شناخته شد. اگر چه اسید فولیک در تشکیل گلبول های ق موثر بود، ولی هیچ گونه تاثیری در برطرف نمودن اختلالات سیستم عصبی که یکی از علایم این نوع کم خونی است، نداشت. در صورتی که ویتامین B12 موجود در عصاره جگر، برطرف کننده این علایم بود.

یکی از اجزای امعا و احشای حیوان جگر سیاه است. جگر سیاه همان کبد می باشد که دارای مقداری پروتئین حیوانی بالایی در حد گوشت ق کم چرب است. مقدار چربی آن پایین بوده ولی مقدار کلسترول آن تقریباً دو برابر گوشت ق کم چرب است. مقدار آهن جگر بالاتر از گوشت ق و تقریباً سه برابر آن است. به همین دلیل منبع بسیار خوب آهن به حساب می آید و در کم خونی فقر آهن توجه ویژه ای به مصرف آن می شود. همین طور جگر سیاه از منابع غنی و خوب ویتامین B12 است که کمبود آن منجر به نوعی کم خونی می شود.

جگر سياه از منابع بسيار غني ويتامين A نيز هست. ويتامين A از گروه ويتامين هاي محلول در چربي است که در رشد، سلامت پوست، بينايي و بالا رفتن مقاومت بدن در برابر عفونت ها نقش بسزايي دارد.

جگر سياه يکي از مواد غذايي است که از لحاظ مقدار ويتامين A تقريبا ماده غذايي شبيه به آن وجود ندارد. در افرادي که دچار کمبود اين ويتامين هستند، مصرف کمي جگر يا عصاره آن مي تواند به خوبي مشکل آنان را بر طرف سازد. ويتامين A موجود در جگر موجب حفظ سلامتي مخاط دستگاه تنفسي فوقاني و گوش داخلي نيز مي شود.

جگر، شير، تخم مرغ و ماهي هاي چرب حاوي ويتامين A مي باشند و پيش ساز آن هم در سبزيجاتي مانند هويج و اسفناج يافت مي شود. حلزون گوش به طور معمول داراي مقدار زيادي ويتامين A است که براي انجام فعاليت خود به آن نياز دارد. کمبود ويتامين A ممکن است با اختلالات گوش داخلي ارتباط داشته باشد. اسم قديمي ويتامين A، ويتامين ضد عفونت بوده است، زيرا اگر ويتامين A بدن تامين باشد فرد کمتر دچار عفونت و به ويژه عفونت هاي تنفسي مي شود.

يک وعده جگر گاو به وزن حدود 120 گرم، بيش از 10 برابر RDA (مقدار خوراکي توصيه شده روزانه) ويتامين A و 25 تا 50 برابر اين مقدار ويتامين B12 (بسته به شيوه آماده سازي آن)، 100 درصد يا بيشتر از مقادير مجاز توصيه شده فولات و نياسين و افزون بر مقادير ياد شده آهن و روي به دست مي دهد.

وقتي فردي بيش از حد نياز جگر مي خورد، مازاد آن در بدنش انباشته مي شود و به مرور زمان افزايش تدريجي ويتامين A به آسيب ديدگي کبد، خستگي و ناراحتي هاي ديگر مي انجامد.

به عنوان مثال، پژوهش هاي به عمل آمده نمايانگر آن هستند که مصرف 5 تا 10 برابر مقدار مجاز خوراکي توصيه شده (RDA) ويتامين A پيش و طي دوران اوليه بارداري قادر است خطر نقايص مادرزادي را افزايش دهد، بنابراين لازم به ذکر است که در دوران بارداري در مورد مصرف جگر (و همين طور آب هويج) که داراي مقدار زيادي ويتامين A هستند، حتما با متخصص تغذيه مشورت کنيد، زيرا دريافت اضافي ويتامين A (بيش از 1000 واحد بين المللي در روز) ممکن است با ناهنجاري هاي جنيني در ارتباط باشد.

200 کالري موجود در يک وعده جگر به وزن حدود 120 گرم، کمتر از اکثر قطعات ديگر گوشت گاو است، ولي زيان بارترين ويژگي جگر، فراواني ميزان کلسترول آن مي باشد، به طوري که هر وعده جگر پخته گاو به وزن ياد شده، 400 ميلي گرم و همين مقدار جگر سرخ کرده 500 ميلي گرم کلسترول دارد.

انجمن قلب آمريکا توصيه مي کند کلسترول غذايي نبايد به طور متوسط از روزانه 300 ميلي گرم تجاوز کند. در عين حال بايد دانست که مصرف تصادفي يک وعده جگر همراه با غذاي کم چرب و کم کلسترول احتمالا زيان بخش نيست، مگر اين که شخص دچار بيماري قلبي بوده و يا کلسترول خونش خارج از اندازه باشد که در اين صورت چه بسا چشم پوشي از مصرف جگر، عاقلانه تر است. گفتني است مصرف زياد جگر در پاره اي افراد باعث بروز مسموميت ناشي از ويتامين A مي گردد.

جگر منبع قابل توجهي از پروتئين (20 تا 22 درصد)، آهن، روي، مس، منگنز، سلنيوم، فسفر، ويتامين هاي گروه ب (B6 ، pp, B2, B1 و B12) و ويتامين هاي D,C,Aو E است.

در مغز استخوان نياز به حضور ويتامين B12 مي باشد(جهت ساخته شدن دستور ژنتيکي سلول يعني DNA)، در کمبود B12، سلول همچنان بزرگ مي شود(پروتئين ها ساخته مي شوند)، ولي قادر به تقسيم نمي باشند، لذا سبب افزايش اندازه سلول شده و سلول هاي بزرگ از جمله گلبول هاي ق درشت تشکيل مي شوند.

اين حالت مشخص کننده بيماران مبتلا به کم خوني وخيم (که در ابتدا به آن اشاره شد) مي باشد. نقش ويتامين B12 در ساختن DNA در تمام سلول هاي بدن اهميت دارد، ولي از همه بيشتر در گلبول هاي ق که با سرعتي معادل 200 ميليون در دقيقه توليد مي شوند، اثر دارد.

چون گياهان قادر به سنتز اين ويتامين نيستند، بنابراين فقط در منابع حيواني يافت مي شود. در انسان، ميکروارگانيسم هاي(موجودات ذره بيني) موجود در دستگاه گوارش قادر به ساخت B12 هستند، ولي محل ساختن، بيشتر روده بزرگ است، لذا غير قابل جذب مي باشد.

بهترين منبع ويتامين B12 غذاهاي حيواني، جگر، قلوه، شير و گوشت است. با محدود کردن فرآيند و حرارت دادن مواد غذايي حيواني، مي توان اين ويتامين را حفظ نمود.

بزرگسالان حتي اگر کاملاً از خوردن غذاهاي حيواني امتناع کنند، تا 20 الي 30 سال ذخيره B12 خواهند داشت، اما اين حالت در کودکان صدق نمي کند. کودکان به دليل اين که زمان کافي براي کامل کردن ذخيره ندارند، بيشتر در خطر کمبود قرار دارند.

کمبود اين ويتامين موجب کم خوني کشنده مي شود که به شکل کم خوني ماکروسيتيک (بزرگ شدن بيش از حد گلبول هاي ق)، ضايعات ستون مهره ها و اختلالات عصبي و گوارشي پديدار مي گردد.

کمبود B12 در انسان (به استثناي گياهخواران) ناشي از فقر غذايي نيست، بلکه اغلب به علت عوامل گوناگون ديگر از قبيل فقدان فاکتور داخلي به واسطه برداشت معده و يا در اثر نقص ژنتيکي، آلودگي انگلي با کرم پهن ماهي و… رخ مي دهد، زيرا در شرايط طبيعي اين ويتامين به مقدار کافي در منابع غذايي حيواني خصوصا جگر وجود دارد.

تنها منبع غذايي حيواني که حاوي ويتامين C مي باشد، جگر است. کمبود ويتامين C باعث مي شود زخم ها ديرتر بهبود پيدا کنند، خون ريزي لثه ها اتفاق بيفتد و خون ريزي هاي زيرپوستي، خستگي، ضعف و بي حالي به وجود آيد. ويتامين C باعث جذب کامل آهن مي شود.

ويتامين E يک ويتامين محلول در چربي است که به طور طبيعي در روغن هاي گياهي، برگ هاي تيره سبزي ها، جگر، تخم مرغ و انواع آجيل و دانه هاي خوراکي ديده مي شود. مي توان با اضافه کردن اين مواد به برنامه غذايي روزانه از فوايد ويتامين E نيز بهره مند شد.

از اين ويتامين به عنوان يک ماده مغذي حياتي ياد شده که قوي ترين اثر آن جلوگيري از گسترش بيماري قلبي است. ويتامين E تأثيرات مثبت ديگري نيز دارد و هم به صورت خوراکي و هم به صورت موضعي قابل مصرف است. ويتامين E نه تنها موجب تقويت رشد مو مي شود، بلکه مي توان از آن براي جلوگيري از ريزش مو استفاده کرد.

منابع غني ويتامين D زرده تخم مرغ، جگر و روغن کبد ماهي است. دريافت ويتامين D در زمان سالمندي که ظرفيت ساختن ويتامين D بدن و توانايي کليه براي تبديل اين ويتامين به شکل فعال آن کاهش مي يابد، بسيار حياتي است.

جگر گوسفند يکي از غني ترين منابع مِس مي باشد که 2 برابر جگر گاو و 10 برابر جگر ساير حيوانات داراي مِس مي باشد.

ضمناً جگر محل جداسازي و نگهداري مواد سمي بدن موجودات است، لذا با خوردن جگر اين مواد در بدن مصرف کننده افزايش مي يابد. خوردن جگر به مقدار کم به بدن فرصت مي دهد اين سموم را از خود دفع کند، ولي با مصرف زياد جگر، احتمال مسموميت بالا مي رود.

در موقع خريد امعا و احشا بايد بهداشت و سلامت آن ها در نظر گرفته شود و هنگام آماده کردن آن ها نيز از روش هاي پختي استفاده کنيد که طي آن اين مواد غذايي به خوبي و به طور کامل پخته شوند، زيرا پخت به صورت کبابي و يا سرخ شده و ناقص آن ها مي تواند باعث انتقال عوامل بيماري زا و انواع ميکروب ها به بدن شود.

ارزش تغذیه‌ای جگر سیاه

کبد یا جگر سیاه، پایگاه اصلی متابولیسم (سوخت وساز) مواد غذایی، شیمیایی، دارویی و سموم بدن دام و محل ذخیره انواع ریزمغذی‌هاست. این عضو سرشار از ویتامین‌های گروه B بخصوص A،B12،B6، B2،B1 و منبع اسیدفولیک، آهن و روی است.

پروتئین جگر سیاه در رده پروتئین گوشت قاست ولی آهن آن 2 تا 3 برابر آهن گوشت گاو بوده و سرشار از چربی است. مقدار کلسترول آن تقریبا 2 برابر گوشت ق کم چرب است و اگر در یک روز 100 گرم آن مصرف شود، تقریبا 5‌/‌1 برابر بیشتر از حد مجاز، کلسترول وارد بدن شده است. یک سیخ جگر حدود 80 کالری انرژی داشته و در هر 100 گرم آن 185 کالری و در همین میزان جگر سرخ شده 330 کالری انرژی به همراه مقدار بیشتر کلسترول نهفته است.

ارزش تغذیه‌ای جگر سفید

ریه یا جگر سفید دام مسوول تنفس و تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن است. پروتئین و چربی آن کمتر از جگر سیاه و گوشت ق است، ولی کلسترول آن تقریبا برابر جگر سیاه و بیشتر از گوشت گاو کم چرب است. این فرآورده در مقایسه با جگر سیاه از نظر ویتامین A فقیر است و آهن کمتری دارد. خوب است بدانید در 100 گرم جگر سفید 160 کالری انرژی نهفته است و معمولا از آن به دلیل پروتئین مطلوب در فرآورده‌های گوشتی صنعتی استفاده می‌شود.

ارزش تغذیه‌ای دل و قلوه

دل همان قلب و قلوه نیز کلیه دام است. این احشا از نظر ویتامین B2، B3 و B6 غنی و از نظر میزان آهن مشابه جگر سیاه هستند. دل در مقایسه با سایر اندام‌ها پروتئین با کیفیت‌تری داشته و چربی و کلسترول آن کمتر است. قلوه نیز پروتئینی مشابه گوشت ق دارد و از نظر ویتامین B6 و فولات غنی‌تر است. میزان کلسترول قلوه مانند جگر سیاه و بالاتر از دل و گوشت قاست. در 100 گرم این احشا 200 کالری انرژی نهفته است. خوش‌گوشت هم سرشار از چربی و کالری بوده و حاوی مقادیر مناسبی پتاسیم است.

جگر آبدار نخورید

جگر خام یا نیمه‌پخته (به اصطلاح آبدار) می‌تواند بسیاری از میکروب‌های بیماریزا را به بدن مصرف‌کننده انتقال دهد. انگل یا کرم زبانی شکل یکی از میکروب‌های مشترک بین دام و انسان است که بیشتر از طریق جگرهایی که حرارت لازم را نگرفته‌اند، وارد بدن و در ناحیه حلق انسان مستقر می‌شود. زنان باردار، دختران جوان و بیماران مبتلا به کم‌خونی مزمن که برای افزایش آهن خون اغلب از جگرهای آبدار استفاده می‌کنند، بیشتر در خطر ابتلا به این انگل قرار دارند. در موارد نادر این انگل می‌تواند به چشم مهاجرت و موجب اختلالات بینایی شود.

مراقب آلودگی‌های ثانویه باشید

هر گونه تغییر در رنگ، بو، مزه و لزج شدن و تغییر قوام در بافت احشای خام دام، نشان‌دهنده فساد آنهاست. حرارت کافی می‌تواند تا حدودی آلودگی‌های میکروبی این قبیل فرآورده‌ها را کاهش دهد. اما سموم شیمیایی، داروهای هورمونی و پسماند آفت‌کش‌ها، کودهای شمیایی و فلزات سنگین احتمالی در علوفه که به احشای دام منتقل شده از طریق حرارت نابود نخواهد شد.

پس از طبخ یا کبابی شدن این فرآورده آلودگی‌های ثانویه‌ای چون ظروف و سیخ‌های آلوده، عدم بهداشت فرد ارائه دهنده، دست‌های آلوده فرد مصرف‌کننده، حشرات موذی و… از جمله مواردی هستند که می‌توانند موجب انتقال میکروب‌های بیماریزا به مصرف‌کننده شوند.

1‌‌ـ‌ جگر سیاه محل تجمع و دفع مواد زاید، سموم شیمیایی، داروهای هورمونی و… است. به همین دلیل احتمال دارد پسماند برخی از این ترکیبات در بافت چرب جگر دام اندوخته و برای سلامت مصرف‌کننده مضر باشد. قلوه نیز از این موضوع مستثنی نیست. بنابراین بهتر است از احشای دام‌های جوان‌تر که احتمال تجمع سموم در آن کمتر است، استفاده شود.

2‌‌ـ‌‌ به دلیل آن‌که ویتامین A جگر بیش از حد نیازبدن است، مصرف مکرر آن می‌تواند با انباشت ویتامین A در کبد مصرف‌کننده موجب آسیب‌دیدگی وکاهش عملکرد این عضو شود. خوب است بدانید تجمع ویتامین A جگر در بدن زنان بارداری که مرتبا برای رشد جنین خود از این محصول استفاده می‌کنند، می‌تواند خطر نقایص مادرزادی را افزایش دهد و مصرف‌کننده را دچار نوعی مسمومیت سازد.

3‌‌ـ‌‌ افزایش آهن جگر در مردان می‌تواند زمینه افزایش هموسیستئین را در بدن فراهم کرده و منجر به بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی شود. از سوی دیگر، آهن می‌تواند با تجمع در بافت کبد و کلیه موجب ناکارایی این 2 عضو شود.

4‌‌ـ احشای دام سرشار از اسیداوریک و باز آلی پورین هستند که می‌توانند زمینه ابتلا به نقرس و اسید اوریک بالا را فراهم کنند.

5‌‌ـ‌ دل، جگر و قلوه به دلیل چربی‌های اشباع و کلسترول بسیار بالا می‌توانند منجر به پرفشاری خون، افزایش کلسترول و نارسایی کلیوی شوند و با ایجاد پاسخ‌های التهابی در بدن عوارض بیماری‌های مفصلی و آرتریت روماتویید را ناگوارتر سازند.