نمونه داستان نويسي كودكان

پدرموفق ترين نويسنده‌ كودك دنيا در راستاي دغدغه هاي وي:

طرح ويژه “حمايت و ساماندهي و کمک به کشف و شکوفايي استعدادهاي کودکان خياباني” تصويب شود.

داور
و برگزيده بيست جشنواره داستاني: 
عدم سرمايه گذاري در زمينه‌هاي فرهنگي سبب بزرگ شدن کودکان ايراني با
قهرمانان غربي مي شود

سرويس: فرهنگي – هنري 
1388/12/05 
02-24-2010 
08:24:37 
8812-00101: کد خبر

خبرگزاري
دانشجويان ايران – مشهد 
سرويس:
فرهنگي – هنري

داور و
برگزيده بيست جشنواره داستاني گفت: اين منطقي نيست که قرآن خواندن را هم جزء ساعات
مطالعه به حساب آوريم و بعد بگوييم که ساعات مطالعه مردم بالا است، اين يک نوع
خودفريبي است.

محمد گلي
در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)_ منطقه خراسان، در
خصوص کار نويسندگي اظهار داشت: کار نويسنده پيدا کردن درد است و رسالت نويسنده در
اين است که مشکل را پيدا کند و آن را نشان دهد و اگر درد و مشکلات مردم را نويسنده
نشان ندهد چه کسي مي‌خواهد نشان دهد.

وي با
بيان اينکه کودکان را بايد به کتاب خواندن تشويق کرد، ابراز داشت: بايد هزينه‌هاي
مطالعه و کتاب خواندن کودکان را فراهم کنند نه اينکه براي کتاب خواندن از کودکان
پول بگيرند، به طور مثال کارت کتابخانه کانون پرورش فکري کودک و نوجوان از يک محله
تا محله ديگر اعتبار ندارد و بايد تغيير کند و براي همين تغيير نيز بايد دوباره
هزينه‌اي پرداخت شود.

گلي در
ادامه گفت: متاسفانه کتابخانه آستان قدس رضوي براي گروه سني کودک و نوجوان کتاب‌هاي
خوبي ندارد البته آستان قدس در زمينه کتابخانه‌ها خوب عمل کرده است اما بهتر است
براي کودکان نيز کتابخانه‌اي ويژه و با تجهيزات کامل ايجاد شود.

نويسنده
داستان ” حتي يك نفر” تصريح کرد: زماني مي‌توان مشکل را حل کرد که آن را
بپذيريم. کسي که خودش را به خواب زده نمي توان بيدار کرد؛ مسوولين در درجه اول
بايد قبول کنند که ساعات مطالعه پايين است سپس به دنبال راه‌حلي براي رفع اين مشکل
بروند.

وي مشکل
ديگر کتابخواني در ايران را اين گونه عنوان کرد: متاسفانه مردم ايران براي کتاب
هزينه نمي‌کنند ممکن است براي خريد خيلي از کالاها پول زيادي بدهند اما همان مقدار
پول را براي کتاب گران مي‌دانند و ترجيح مي‌دهند که اين مقدار پول را صرف کتاب
نکنند.

نمونه داستان نويسي كودكان

نويسنده
کتاب “بهترين داستان هاي کوتاه” خاطر نشان کرد: مسوولان اگر مي‌خواهند
ساعات مطالعه افزايش يابد در درجه اول بايد فرهنگ سازي کنند و سپس بايد کتابخانه‌ها
را با کتاب‌هاي خوب و مفيد تجهيز کنند و به نظرم بهترين راه براي ترويج فرهنگ
کتابخواني بهره‌گيري از صدا و سيما، ساير رسانه‌ها يا حتي فيلم‌هاي سينمايي است.

گلي تاکيد
کرد: بحث ديگر ارزش‌گذاري بر کار نويسنده است به طور مثال «ارنست همينگوي» برنده
جايزه نوبل شد و براي يک داستان کوتاه جايزه 200 هزار دلاري گرفت اما متاسفانه
نويسندگان ايراني حتي حق تاليف‌هايشان نيز بسيار پايين است و گاهي اوقات ديده مي‌شود
که نويسنده‌اي براي کتابش اصلا حق‌التاليف نمي‌گيرد.

پدر مليکا
گلي خاطر نشان کرد: کتاب‌ها در بازار کتاب 2 نوع هستند نوع اول کتاب‌هاي بازاري‌اند
که فروش خوبي دارند و نوع دوم کتاب‌اي هنري‌هستند که از لحاظ کيفي از ارزش بالايي
برخوردارند و متاسفانه در بازار کتاب ايران تنها کتاب‌هاي بازاري فروش خوبي دارند.

وي در
پاسخ به اين پرسش که چرا مردم بيشتر به سمت کتاب‌هاي بازاري مي‌روند، ابراز داشت:
اين امر به اين علت است که سليقه‌ها را به اين سمت مي‌بريم. شما اگر يک کتاب را با
تصويرگري خوب در اختيار مخاطبان قرار دهيد سطح سليقه آنها نيز بالا مي‌رود و به
سمت آثار هنري گرايش مي‌يابند و اکنون در حوزه کتاب کودک هم اين اتفاق دارد مي‌افتد
و متاسفانه خيلي از بزرگان کتاب کودک اکنون دارند کار بازاري ارائه مي‌دهند و علت
آن نيز اين است که چاره‌اي ندارند چون سليقه به اين سمت رفته است و علت ديگر آن
فروش بالاي کتاب‌هاي بازاري است چون نويسنده مي‌خواهد زندگي کند به درآمد آن
نيازمند است.

داور و
برگزيده بيست جشنواره داستاني افزود: بايد بر روي کتاب‌هاي نويسندگان موفق سرمايه‌گذاري
کرد به طور مثال از کتاب‌هايي که مليکا نوشته مثل “عروس”،
“فرار”، “خياط، خياط” مي توان انيميشن ساخت و اينگونه مي‌توان
داستان‌هاي ايران را در سطح جهاني مطرح کرد.

وي با
تاکيد بر اينکه دولت بايد در زمينه کتابخواني فرهنگسازي کند، اظهار داشت: چون در
زمينه‌هاي فرهنگي چندان سرمايه‌گذاري نمي‌شود، کودکان ايراني با قهرمانان غربي
بزرگ شوند و به طور مثال آنها عروسک باربي را متناسب با فرهنگ خودشان ساختند و بر
روي آن سرمايه‌گذاري کردند و اکنون عروسک‌هاي آنها براي کودکان ما الگو شدند و اين
نوع الگو، در زندگي آينده آنها تاثير مي‌گذارد.

گلي تصريح
کرد: يک نويسنده ايراني نمي‌تواند از راه نويسندگي امرار معاش کند زيرا سرمايه‌گذاري
و حمايت از نويسندگان ايراني براي دولت معنا ندارد و درآمد ناشي از اين شغل اندک
است و اين در حالي است که نويسندگان غربي در کشورهايشان با توجه به امکانات و
حمايتي که از کارشان مي‌شود پادشاهي مي‌کنند مانند نويسنده هري پاتر، يعني در غرب
مي‌شود از طريق نويسندگي زندگي کرد ولي در ايران خير؛ چون آنها ياد گرفتند که بايد
براي نويسنده احترام بگذارند و ارزش قائل شوند.

وي با
اشاره به اينکه ما پس از انقلاب براي شاعران و نويسندگان بزرگ کشورمان چه کرده‌ايم،
گفت: جلوي تهاجم فرهنگي را گرفتن يعني اينکه براي شاعر بزرگي چون اخوان يک آرامگاه
باشکوه بسازيم، يعني اينکه اگر يک ايراني در هر کار هنري وارد شود به کارش ارزش و
اهميت بدهيم و اگر اين کارها را انجام ندهيم الگوي کودک ايراني فرهنگ غربي مي‌شود
و به نظرم فرهنگ‌سازي بايد از صدا و سيما شروع شودزيرا تاثير زيادي به فرهنگ مردم
جامعه دارد.

داور بيست
جشنواره داستاني به عدم امکانات در شهرستان‌ها اشاره کرد و گفت: متاسفانه در مشهد
جلسه داستان‌نويسي به طور منسجم و جدي وجود ندارد مثلا بهترين ستاره‌ها در شهرستان‌ها
پيدا مي‌شوند اما براي رشد و پيشرفت به تهران مي‌روند و اين نشان مي‌دهد که در
شهرستان‌ها امکانات کافي فراهم نيست و جايي براي پيشرفت وجود ندارد که هنرمندان
مجبور مي‌شوند مهاجرت کنند.

اين
نويسنده مشهدي در ادامه افزود: نهادهايي مانند آموزش و پرورش بايد از دوران
ابتدايي بر روي دانش‌آموزان سرمايه‌گذاري کنند مثلا آموزش و پرورش طرحي به نام
پرسش مهر دارد که از دوران راهنمايي شروع مي‌شود پس در اينجا کودکاني که در دوره
ابتدايي تحصيل مي‌کنند چه مي‌شوند؟ يا چرا دانش‌آموزان دوره ابتدايي را براي
برنامه‌هاي فرهنگي‌شان به حساب نمي‌آورند و اين در حالي است که بايد نه تنها از
دوران ابتدايي بلکه بايد پيش از آن، اين نوع برنامه‌ها اجرا شود و متاسفانه بسياري
از استعدادهاي درخشان هستند که به خاطر اين بي‌برنامگي‌ها از بين مي‌روند.

گلي با
بيان اينکه جامعه فرهنگي بايد از سياست جدا شود، ابراز داشت: نبايد اينگونه باشد
که در زمينه فرهنگ به طور مداوم سياست‌ها تغيير کند و در اينجا هنرمند لطمه مي‌بيند
و مسوولي که به روي کار مي‌آيد بايد يک سياست ثابت داشته باشد.

وي خاطر نشان کرد: به طور مثال در جشنواره‌ها استعداها کشف مي‌شوند، يعني
اينکه بايد بر روي اين استعدادها سرمايه‌گذاري شود اما متاسفانه در ايران جشنواره‌ها،
پايان کار است و پس از اختتاميه جشنواره آن استعداد کشف شده، فراموش مي‌شود و در
نهايت اينگونه مي‌شود که در مشهد نمي‌توانم رشد کنم به تهران مي‌روم و اگر اين
توانايي را داشته باشم به مکان‌هاي بهتر يا حتي خارج از کشور مهاجرت مي‌کنم و اين
اتفاق يعني از دست دادن استعدادها.

                                                       ياكريم‌ها                                    محمد گلي

(رتبه­ ي سوم جشنواره­ي رواق- برگزيده ­ي جشنواره­ ي امام رضا – تقدير ويژه جشئواره­ ي هنر در آئينه ي مطبوعات – تقدير شده ي کارگاه داستان نويسي ابوتراب خسروي- چاپ شده در روزنامه ها ومجلات مختلف – تبديل شده به فيلم نامه و…)

ساعت چوب ‌‌نماي روي ديوار آژانس، غروب را نشان مي ‌داد، قطرات باران نرم نرم از شيشه ي پنجره سر مي خورد و پايين مي آمد. تلفن دوباره صدا کرد، جواد گوشي را برداشت.

«باشه… الان، اشتراكتون…الان مي ‌آد.»

گوشي را که گذاشت از رديف دفترهاي چيده شده روي ميز دفتر زرد رنگي را برداشت. مي دانستم دفتر من است. رويش را به من كرد: «احمد! مي ‌ري «مرداركشون» يا يكي ديگرو بفرستم؟»

بقيه‌ ي راننده‌ها سرك كشيدند.

خنديدم: «آره.»

دفترم را برداشتم و به اشتراك767 خيابان زمان رفتم. سطح آسفالت باران خورده و چرب بود. جواد هميشه مي‌ گويد: «اگر تو اين هوا كسي جلويت بيايد، كارش ساخته است. تا بيايي ترمز بزني، لت و پار شده.»

هوا گرفته بود. از آن هواهاي گرفته ‌ي پاييزي، چند روز بود كه باران مرتب قطع و وصل مي ‌شد، اين هوا جان مي ‌دهد براي مسافركشي! هوا كه ابري باشد، آدم زورش مي‌ آيد راه برود. زنگ آژانس مرتب مي‌ خورد… نيش جواد باز مي ‌شود، توي دلش قند آب مي‌ كند و با خودش چرتكه مي‌ اندازد…

از چند خيابان و کوچه رد شدم تا به كوچه ي زمان رسيدم، مرد و زن جواني وسط كوچه ايستاده بودند. مرد دست بلند كرد:

«آژانس جواد؟»

«اشتراك 767؟»

مرد لبخند زد، سرش را پايين آورد. گفت: «چه عجب ماشين نو فرستادن!»

خنديدم: «كجا تشريف مي ‌برين؟»

«مرداركشون، اگه زحمتي نيست.»

در را باز كردم، عقب نشستند، اول زن. از آيينه ‌ي وسط نگاه كردم به هم چفت كرده بودند…چشم دوختم به جاده كه مثل ماري سياه، پيچ و تاب مي ‌خورد. تقريبا از شهر خارج شده بودم. جاده ساكت بود و خلوت… بالاتر از پيچ کارخانه، چيز سياهي وسط جاده نشسته بود، خيلي كوچك. نزديك‌تر شدم…دو ياكريم به هم نوك مي ‌زدند. بوق زدم، با خودم گفتم لابد پرواز مي‌ كنند- پرواز هم كردند- اما خوردند به شيشه ‌ي جلو، پرت شدند عقب. از آيينه ي وسط ديدم، با فاصله از هم افتادند روي آسفالت سياه.

زن جيغ كشيد.

مرد گفت: «چي بود؟»

گفتم: «دو ياكريم.»

مرد گفت: «خوب بود، آدم نبود!»  

زن گفت: «حيوونيا!»

حالم بدجوري گرفته شد. سرعتم را كم كردم، از آيينه ‌ي وسط ياكريم ‌ها را مي‌ ديدم كه كوچك و   كوچك­ تر مي ‌شدند…

 مرد و زن را «مرداركشون» پياده كردم. كمي از غروب گذشته، برگشتم. هوا هنوز ابري بود. ماه كامل بود و پيدا و پنهان مي ­شد. احساس كردم آسمان به زمين نزديك ‌تر شده است. نرسيده به پيچ کارخانه،‌ جايي كه ياكريم‌ها را زير گرفته بودم. چيزي كنار جاده ديده مي ‌شد. نزديك ‌تر كه شدم، مرد و زن جواني ايستاده بودند. مرد سفيد پوشيده. نمي ‌دانم ـ­ واقعاً نمي‌ دانم­ـ چرا ترسيدم سوارشان كنم. از كنارشان رد شدم. از آيينه نگاه كردم. دست مرد بالا بود و آرام تکان مي داد. به سرعت کارخانه را رد کردم…تقريباً يك كيلومتر بالاتر، باز همان مرد و زن را ديدم! خيال نبود، آن‌ ها كنار جاده ايستاده بودند. مرد دستش را بالا آورد، زن چادرش را باز و بسته كرد. يك لحظه مانتوي سفيدش ديده شد. دلم شور مي ‌زد، چطور خودشان را زودتر از من به     آن جا رسانده بودند!؟ ترس برم داشت، پايم را روي کلاج گذاشتم و دنده را عوض کردم. چشمم به آيينه بود، زن و مرد با فاصله از هم روي زمين نشستند…کوچک و کوچک تر شدند… پدال گاز را تا ته فشار دادم…

نزديک شهر که رسيدم، پايم را از روي پدال گاز برداشتم و دنده را کم کردم. مهتاب با نور لامپ هاي فلورسنت مخلوط شده بود…

.سر دو راهي آژانس و خانه ياد ياكريم‌ها افتادم. دلم گرفت، به طرف خانه پيچيدم…

 به خودم که آمدم جلوي در خانه بودم و دستم روي بوق. مونس در را باز كرد:

«چه خبرته سر که نياوردي!؟»

ماشين را آوردم توي حياط و زير سايه بان تاک ها پارک کردم. در ماشين را که باز کردم، مونس بالاي سرم ايستاده بود. گفت:

«چه خبره، همسايه ها …»

چيزي نگفتم. مونس نگاهم کرد:

«رنگت مثل گچ سفيده!»

«كاريم نيست!»

ديگر چيزي نگفتيم. توي پذيرايي آمدم و دراز کشيدم. مونس رفت تا برايم گل گاوزبان بياورد. گفت:

«گل گاوزبان معرکه اس، يه ليوان بخوري حالت جا مي آد!»

ساعت 7 شب بود خواب و بيداري بودم كه جواد از آژانس زنگ زد:

«كجايي پسر؟»

خميازه کشيدم: «چيزي نيست، دلم گرفته بود، اومدم خونه.»

گفت: «خدا را شكر! دلواپست شديم. نرسيده به پيچ كارخانه، يك پيكان سفيد زن و مرد جواني را زير گرفته، بيچاره ها سر تير تمام كرده‌اند…»

 گوشي را انداختم و  به حياط دويدم. ماشين سالم بود. چند قطره خون روي كاپوت سفيد ريخته شده بود. ياد زن و مرد جوان كنار جاده افتادم؛ وقتي روي زمين نشستند. اطرافم را نگاه كردم. بدنم مي ‌لرزيد…

دست كشيدم روي ماشين، اثري از فرو رفتگي ديده نمي ‌شد! روي شيشه‌ ي عقب چند پر خوني چسبيده بود، نفسم را بيرون دادم. زنگ زدم به جواد، جريان ياكريم‌ها و مرد و زن را برايش گفتم.

گفت: «صدقه بذار كنار.» گفت: «چند روزي استراحت كن. آخر هفته بيا، شلوغ مي‌شه!»

گوشي را قطع كردم. چشمم به لبه­ ي ديوار افتاد، زير نور مهتاب دو ياكريم نشسته بودند. نوك‌ هايشان را زير پر هم مي ‌كردند…

مونس كنارم نشست، گفت: «به چي خيره شدي؟»

گرماي بدنش را احساس مي ‌كردم، لبه­ ي ديوار را نشانش دادم. گفتم: «ياكريم ‌ها را ببين!»

به صورتم خيره شد، گفت: «حالت خوبه!؟»

… ياكريم ‌ها!؟

اي عشق

نگاهي به داستان «ياكريم‌ها» اثر محمد گلي

سيد محمد عبداللهيان

 دانش‌آموخته‌ي ادبيات فارسي كه قصه‌نويسي را با جديت از سال 84 آغاز كرده است و چندين داستان كوتاه و نقد داستان را در كارنامه‌ي خود دارد. گاه شعري مي‌گويد و به تازگي به شعر و قصه‌ي كودك پرداخته است؛ محمد گلي.

گلي با نگاهي تيز و گاه تلخ، جامعه و روابط اجتماعي را به نقد مي‌كشد. داستان‌هاي حاجي، ماوي‌ماوي، ميرزا، دود، سايه‌ها، تلكه‌گير و ياكريم‌ها، از اين دست است. داستان‌هاي او در محك قضاوت، چندين مقام استاني و كشوري را از آن خود كرده است. گلي جنس داستان را مي‌شناسد، با جديت مي‌نويسد و خود را به‌راستي در معرض نقد مي‌گذارد و از پذيرش تلخ و شيرين نقد نمي‌پرهيزد.

يا كريم‌ها داستاني است با درون‌مايه‌ي قوي كه اخيراً يكي از فيلم‌نامه‌نويسان جوان بر اساس آن فيلم‌نامه‌اي ساخته و تنظيم كرده است.

 

شاد باش اي عشق خوش سود اي ما

اي طبيعت جمله علت‌هاي ما

اي دواي قوت و ناموس ما

اي تو افلاطون و جالينوس ما

جسم خاك از عشق برافلاك شد

كوه در رقص آمد و چالاك شد     «مولانا»(1)

موضوع اصلي داستان يا‌كريم‌ها عشق است، عشقي كه در لابه‌لاي چرخ و زنجير تمدن و طلب نان، آزرده و خونين شده است و يا به هر دليل فرصت پرداختن به آن از دست رفته است و يا در مناسبات نادرست و مسموم آلوده گشته است. يا كريم‌ها دست‌ تو را دوباره به گرماي تن عشق مي‌رساند و از غفلت و پراكندگي مي‌رهاند كه: اينك عشق . . .

دو ياكريم بر آسفالت باران‌خورده جاده، عشق مي‌ورزند كه گذر نابه‌هنگام ماشين، ناكامشان مي‌گذارد. زن و مرد جواني، مسافر آن ماشين سفيد‌ند و به مقصد «مرده‌كشون» مي‌روند. راننده در بازگشت، شبح زن و مرد جواني سفيدپوش را مي‌بيند كه كنار جاده ايستاده‌اند. سوارشان نمي‌كند، در خانه، روي ديوار شبح دو ياكريم را مي‌بيند كه سر در زير بال و پر يكديگر دارند.

تصوير ياكريم‌هاي وسط جاده و لبه ديوار، تصويرهايي زيبا و ماندگار از عشق است كه در اين دنياي پرمشغله، بي‌سرانجام مانده‌اند و ما نتوانسته‌ايم – به هر دليل – درك درستي از واقعيت زندگي كه همانا عشق است، به‌دست آوريم. نويسنده در آخرين تصوير داستان خود – ياكريم‌هاي لبه‌‌ي ديوار – پرده غفلت را پس مي‌زند و عشق خوش‌سودا را نشانت مي‌دهد. ببينيم: «گوشي را قطع كردم چشمم به لبه ديوار افتاد، دو ياكريم نشسته بودند. نوك‌هايشان را زير پر هم مي‌كردند . . . مونس كنارم نشست، گفت به چه خيره شده‌اي؟ گرماي بدنش را احساس كردم، لبه‌ي ديوار را نشانش دادم. گفتم ياكريم‌ها را ببين! به صورتم خيره شد. گفت حالت خوبه؟ يا كريم‌ها . . . ؟»

ياكريم‌ها، اين پرندگان پاك و ساده، نماد عشقي‌ هستند كه پيوسته در جاده‌ي دراز زندگي به چشم نمي‌آيد و به چيزي گرفته نشده است و همواره قرباني ماديت و هوس شده و پشت سرِ ما بر خاك افتاده است و ما چه آسان از آن گذشته‌ايم. و گاه فقط اول ترسيده‌ايم و بعد طبق عادت دل سوزانده‌ايم: «زن جيغ كشيد»/«زن گفت: حيوونيا!». به داستان نگاه كنيم: «جاده ساكت بود و خلوت . . . چيز سياهي وسط جاده نشسته بود، خيلي كوچك . . . دو ياكريم به هم نوك مي‌زدند . . . با خود گفتم لابد پرواز مي‌كنند، پرواز هم كردند . . . اما خوردند به شيشه جلو، پرت شدند عقب . . . با فاصله از هم افتادند روي آسفالت سياه. زن جيغ كشيد . . . » اين همه‌ي عشق و زندگي انسان امروز است عشقي كه به چشم نمي‌آيد، قرباني مي‌شود و پشت سر مي‌ماند.

زن در نظام آفرينش نماد عشقي پاك و كامل است كه نه فقط به عنوان نيمه‌ دوم بلكه به عنوان سرچشمه‌ي اصلي، انسانيت را به كمال مي‌رساند و به دليل لطافت بيشتري كه خداوند به روح و روان او بخشيده است، پر پرواز است. (2) «مردان از دامن زنان به معراج مي‌روند»(3) و براي رسيدن به ليلاي حقيقت مجنون‌وار سر از تيشه عشق خونين مي‌كنند. اما درك نادرست و سطحي اجتماع و برداشت پليد و غيرانساني از عشق، انسان را از حقيقت باز داشته است و آن را تا سطحي پست و سخيف تنزل داده است.

زن، نماد عشق، در پايان داستان نام «مونس» مي‌گيرد. نامي در خور و شايسته‌ي مقام انسانيت. عشق، مونس تو مي‌شود، « در باز مي‌كند» و «در كنارت مي‌نشيند» تا گرماي آن را حس كني، چيزي كه تاكنون از آن غافل و محروم بوده‌اي.

هر كه را جامه ز عشقي چاك شد

او ز حرص و عيب، كلي پاك شد    «مولانا»(4)

اين نگاه پاك و انساني مي‌تواند جهان امروز را دگرگون سازد و آرامش روحي و رواني به انسان دردمند برساند. همان اشاره‌ي لطيف قرآن كريم: «وَ مِن آياتِهِ اَنْ خَلَقَ لَكُم ِمنْ اَنْفُسِكُمْ اَزواجاً لِتَسكُنوا اِلَيها و جَعَل بينَكُمْ مَوَدَّهً و رحمهً . . . » (5) ترجمه: يكي از نشانه‌هاي پروردگار آن است كه براي شما از جنس خودتان مونسي آفريد تا در برِ او آرامش گيريد و ميان شما مهرباني و رأفت برقرار شود . . .

آستانه‌ داستان مناسب موضوع آن است و از ساعت كه نماد زمان است آغاز مي‌شود. اين واژه مي‌تواند درك زمان را به ما گوشزد كند. ديوار و غروب، دو واژه بعدي است كه در سطر اول پس از ساعت آمده است و در فضاسازي داستان نقشي موثر دارد.

داستان در فضاي غروب تا پاسي از شب اتفاق مي‌افتد كه اين نشانگر روابط مبهم و گاه تيره‌ي انسان‌ها است. هواي گرفته و باراني كه ديد راننده را كم مي‌كند، واژه‌ي «مرداركشون» (يكي از محله‌هاي مشهد)، جاده كه مثل مار، پيچ و تاب مي‌خورد و برخورد ياكريم‌ها به شيشه‌ي ماشين، به ساخت فضاي دلخواه و مناسب داستان كمك كرده است تا با اين فضاسازي، هراس، تيرگي، خشونت و ابهام راه آينده را تصوير كند. تصويري كه فضاي مبهم و تيره‌ي ابتداي داستان را تشديد مي‌كند، در ميانه‌ي داستانِ برخورد ياكريم‌ها به شيشه‌ي ماشين است كه مي‌توان به روشني، آن را با برخورد عشق و احساس پاك و معصوم انسان با ماشين‌زدگي و سردي روابط اجتماعي امروز تطبيق داد. هنر اين است كه «گلي» در اين سردي و خشونت ماشينيزم باقي نمي‌ماند: «زن و مرد را در مردار كشون پياده كردم، پاسي از شب گذشته برگشتم، هوا تغيير كرده بود، رو به ماه مي‌رفتم، احساس كردم آسمان به زمين نزديك‌تر شده است»

اين جمله‌ها رها كردن خشونت، بازگشت به فطرت، تغيير احساس و سبكي روح، حركت به سوي نور و نزديك شدن به خدا را نويد مي‌دهد. بايد اين رويداد فرخنده در جهان بشريت پديد آيد، چنان‌كه در پايان داستان فضايي دلنشين و لطيف شكل مي‌گيرد، زن مونس مي‌شود و گرماي عشق مي‌تابد.

گر نور عشق حق به دل و جانت اوفتد

بالله كز آفتاب فلك خوب‌تر شوي       «حافظ»(6)

خواننده در پايانه‌ي داستان با فضايي گسترده روبه‌رو مي‌شود، با ياكريم‌هايي – اگر چه خيالي – همدم مي‌گردد كه اينك مونس هم شده‌اند «نوك‌هايشان را زير هم مي‌كردند»

داستان ياكريم‌ها در شمار داستان‌هاي تحليلي است كه خواننده را در درون خود درگير مسئله‌ي عاطفه و عشق مي‌كند و بر آن مي‌دارد تا بيانديشد كه از شبنم عشق چه بهره‌اي برده است؟ شخصيت‌هاي داستان زوج‌اند. خداوند كريم جهان هستي را زوج آفريد «وَ خَلقناكم ازواجاً»(7)

در داستان جواد و احمد، زن و مرد مسافر (اول) شبح زن و مرد (دوم)، ياكريم‌هاي وسط جاده، احمد و مونس (زن و مرد سوم) زوج‌اند تا دنياي عشق بهتر معرفي شود، نويسنده توانسته است با به كارگيري گفت‌وگوهاي مناسب هر كدام از شخصيت‌ها را به خوبي معرفي كند.

نويسنده از شگردهاي مختلف ادبي به خوبي استفاده مي‌كند. نماد، نخستين شگرد اين داستان است كه ياكريم‌ها نماد عشق و زن و مرد نماد نوع انسان، شده‌اند. پس از آن، استعاره پركاربردترين آرايه اين داستان است. جاده استعاره از زندگي، زن و مرد استعاره از عاشق و معشوق و اصلاً جاي دوري نرويم «من و تو» است كه در اين مسير پرپيچ و خم، روزگار مي‌گذرانند، آسفالت سياه استعاره از زمينه‌ي مبهم زندگي است كه نخواسته‌ايم يا نتوانسته‌ايم آن را پاك و روشن ببينيم و گاهي نگاهي به بالا كنيم و ماه روشن را در آسمان كشف كنيم. زندگي براي بسياري از انسان‌هاي امروز (زن و مرد) هم‌زيستي مسالمت‌آميزي است كه در طلب نان و مقام و . . . در پوسته‌ي روزمره‌گي گم شده است. جدال، شگرد ديگري است كه نويسنده با موفقيت از آن بهره برده است، جدال با خود كه تقريباً از ديدن ياكريم‌ها آغاز مي‌شود و تا پايان داستان با ما همراه است.

ايجاز و استفاده از جملات كوتاه و گويا هنر ديگري است كه اين داستان كوتاه بدان آراسته است. اگرچه داستان به‌ظاهر با زاويه ديد سوم شخص آغاز مي‌شود اما درواقع واگويه‌اي است كه قهرمان داستان از زندگي خود روايت مي‌كند (اول شخص) و در كل داستان پرش سوم شخص به اول شخص جريان دارد و نيز از شيو‌ه‌هاي گفت‌وگو سود مي‌برد. ياكريم‌ها با چارچوب محكم، درون‌مايه‌اي پررنگ و زيبا را ارائه مي‌دهد و حتي اگر از توجه به نمادها و استعاره‌ها و تأويل داستان چشم‌پوشي كنيم باز براي خواننده جذاب و خواندني خواهد بود.

آخر سخن آن‌كه داستان ياكريم‌هاي گلي در كل موفق است كه با ايجاز و اختصار آن‌گونه كه از داستان كوتاه انتظار داريم «بحر را در كوزه ريخته است» پرتوي است براي داستان خراسان كه ظهور قصه‌هايي زيباتر و عميق‌تر را نويد دهد.

تنها عيب ياكريم‌ها آن است كه بايد گلي ياكريم‌ها را فرداي روز بعد بر آستانه‌ي پنجره يا لبه ديوار مي‌ديد كه اكنون در اين داستان پاسي از شب گذشته است! يا آيا اساساً ياكريمي هست؟ ما در يك پارادوكس قرار نگرفته‌ايم؟……

براي تاك، گلي و خوانندگان محترم شادكامي آرزومندم.

 

پي‌نوشت:

1- مثنوي‌ معنوي، مولانا، دفتر اول

2- براي مطالعه كامل و بيشتر اين نكته رجوع شود به كتاب : اسم اعظم، شرحي بر كتاب ابن عربي، علي باقري، موسسه فرهنگي و انتشاراتي پازينه، ج دوم، 1383، ص 76-71

3- از بيانات امام خميني (ره)

4- مثنوي معنوي، مولانا، دفتر اول

5- سوره شريف روم آيه 21

6- ديوان حافظ

7- سوره شريف نباء آيه‌ي 7  

 * منتشر شده در ماه نامه تاک 

چرا داستان­نويس شدم؟                                    محمد گلي

آن وقت­ها كه من فرشته بودم

يك روز پسر كوچولوي غمگيني را ديدم

از او خواستم تا هر آرزويي دارد، بگويد تا بر­آورده كنم!

مي­دانيد چه آرزويي كرد؟

يك كيلو بستني؟

نه!

يك كاميون شكلات؟

بازم نه!

پسر­بچه همان­طور كه با دست بيني­ فسقلي­اش را پاك مي­كرد، گفت:

«برنامه­هاي تلويزيون همه­اش تكراري شده

فقط يك چيز مي­خواهم،

يك چيز تازه

تا كمي سرگرم شوم!»

راستش را بخواهيد

من هم هر چه برايش بردم،

فايده اي نداشت، همه­اش تكراري بود!

آخرش مي­دانيد چه كردم

صبح روز بعد وقتي هنوز فرشته­ها­ي ديگر خوابيده بودند

زود از فرشتگي استعفا دادم

و آمدم به دنياي شما

و حالا مدام دارم داستان مي­نويسم

داستان­هاي قشنگ و تازه

تا آن پسر بچه­ي غمگين خوشحال شود

و ديگر هيچ وقت نگويد

كه چيز تازه­اي وجود ندارد!

                                            آرزو                                 محمد گلي

دلم مي­ خواهد خدا به من يك فيل بدهد

يك فيل با يك خرطوم بلند

يك خرطوم خيلي خيلي بلند!

اون­ وقت باهاش دست و پاي بابا و مامان رو مي ­بندم

تا اونا از صبح تا شب سركار نرن!

 

يك فرصت پولی                              محمّد گلی   

درست به عادت همیشه، تکیه داده بود به دیوار جلویی فروشگاه  لبـاس زنانـه. نئون آبی فروشگاه نیم رخش را روشن کرده بود. آه، چقدر این ماکـسی زیباترش کرده بود، ماکـسی قرمزی که اوریـب اندامش را پوشانده بود. تقریبا مماس با او شده بودم…

«باز تو اومدی!؟»        

صدا از داخل

اگه همكاري كنه!                              گل پسر

مرشد:  «اين قدر نق و پق كردي، ديدي آخرش وزير دار شديم!؟»

بچه مرشد: «يعني مي گي حالا ديگه همه چي حل مي شه؟»

اوستا: «پدر آمرزيده، چي چي حل مي شه!»

بچه مرشد: «همين گرفتاري­ ها ديگه، برقراري محروميت ها ، افزايش حقوق، قضيه ي معلمان شركتي، امتياز تاليفات و…»

مرشد: «باز حرف مفت زدي، مگه دست وزيره جانم!!؟»

بچه مرشد: «پناه بر خدا، پس دست كيه اوستا؟»

مرشد: « خوب معلومه، اول بايستي قانون بشه، دست نماينده هاي مجلسه، جانم.»

بچه مرشد: «به به، چه بهتر! وزير ما كه خودش مجلسيه، يك جوري راست و  ريستش مي كنه!»

مرشد: «مزخرف نگو، مگه الكيه! بايد صبر كني، راهكار داره: اولندش ايشون بايد تمام مشكلات رو كاملا درك كنه، دومندش بايد استعفا بده، برگرده مجلس، بعدش تازه بشينن قانون بذارن…!»

بچه مرشد: «خوب خدا را شكر، آخرش كه حل مي شه، ديگه!؟»

مرشد: «حل مي شه نداره، ديگه! اون وقت اگه وزير اون موقع همكاري كنه، شايد، شايد يك كاري بشه! البته اگه همكاري كنه! بعدشم اين قدر پر رو بازي در نيار، اين حرفا به تو چه ربطي داره، بچه پررو!؟»

شورای کتاب کودک کارگاه دوروزه‌ی داستان نویسی خلاق را با حضور داگ لارسن ( مدرس نویسندگی خلاق از کشور نروژ) در محل شورا برگزار کرد. لارسن دراین کارگاه که در تاریخ ۵ و ۶ آبان ۱۳۹۵ برگزار شد، به آموزش روش‌های خلاق داستان نویسی در ۱۵ مورد برای کودکان پرداخت. در ادامه گزارش این کارگاه به تفصیل بیان شده است.

۱-اسم نوشتن

داگ لارسن خودشان را معرفی کردند و از همه خواستند اسمشان را روی کاغذ بنویسند و جلوی خودشان بگذارند. ایشان گفتند: نوشتن در تنهایی است، هر کس برای خودش و در خلوت خودش می‌نویسد. اما اینجا در جمع می‌نویسیم و نوشته‌هایمان را به اشتراک می‌گذاریم تا ایده‌ها جمع شوند و ماده خامی برای نوشتنمان باشند. در جمع نوشتن با در تنهایی نوشتن متفاوت است. در جمع به فکر رقابت نباشیم که من بهتر می‌نویسم یا ضعیف‌تر از بغل دستی‌ام، بلکه فقط به فکر نوشتن باشیم، نوشتن بدون قید و بند.

در ضمن نباید به فکر پیام دادن باشیم. کاملاً آزاد بنویسیم و بدترین کار، اصلاح و ویرایش، موقع نوشتن است. اگر این کار را انجام دهیم، مطالب را در ذهنمان حبس کرده‌ایم. همیشه فرصت برای اصلاح کردن هست.

نکتهٔ دیگر، دشواری نوشتن برای کودکان است. آقای لارسن در حالی که همهٔ ما نشسته بودیم بلند شدند و گفتند وقتی من ایستاده‌ام دارم از بالا و با فاصله به شماها نگاه می‌کنم. باید بنشینم و دوربین ام را پایین و در سطح شما بیاورم. همین کار را ما با کودکان انجام می‌دهیم. از بالا و با فاصله برایشان می‌نویسیم، باید خودمان را هم سطح آن‌ها بکنیم و فاصله را از بین ببریم. بنابراین، خیلی سخت است که بدون فاصله، هم سطح بازیگوشانه و راحت بنویسیم و خیلی راحت است که غیر هم سطح، با فاصله و دشوار بنویسیم.

نمونه داستان نويسي كودكان

۲-تمرین کاغذ

آقای لارسن از همه خواستند کاغذی را دو تکه کنند. همه کاغذهایشان را با صبر و حوصله تا کردند و آرام به دو نیم مساوی پاره کردند. ایشان گفتند من از شماها نخواستم که کاغذ را دو نصف کنید.۱۵ ثانیه طول دادید تا کاغذ را پاره کردید، کارتان شبیه معلم‌های مرتب و منظم بود. می‌توانستید خیلی ساده وسریع کاغذ را پاره کنید. داستان نویسی خلاق هم همین گونه است، باید بدون فکر کردن و سریع هر چه را که به ذهنتان می‌رسد بنویسید.

۳-تمرین نوشتن در اتاق تاریک و یا با چشم بسته

برای نوشتن در هر شرایطی باید آماده باشید. فرض کنید اتاقتان را با برادر، خواهر یا همسر شریک هستید. او خواب است و نمی‌توانید چراغ را روشن کنید، پس مجبورید در تاریکی بنویسید تا ایده از ذهنتان نپرد. باید همیشه دفتر و مدادی در کنار تختتان داشته باشید تا بلافاصله بتوانید بنویسید. این وضعیت همیشه پیش می‌آید، پس باید بتوانید در هر شرایطی بنویسید. همچنین نباید به دنبال آگاهانه نوشتن باشید، ناآگاهانه بنویسید و به دنبال معنی نباشید. سریع، ناآگاهانه و تحت هر شرایطی بنویسید. فقط بنویسید.

حالا اینجا سریع و با چشمان بسته درباره موضوعی که رنگ سیاه دارد بنویسید.

۴-تمرین نوشتن با بو کردن چای خشک با چشم بسته

به ما لیوانی دادند که ته آن مقداری چای خشک بود. آقای لارسن گفتند: به یک کتاب خوب فکر کنید که یادتان مانده، مطمئن باشید درآن کتاب انواع حواس مثل بینایی، بویایی، شنوایی، لامسه وچشایی به خوبی به کار رفته. برای همین شما آن کتاب را به یاد می‌آورید. حالا چشم‌هایتان را ببندید و چای لیوان را بو کنید ببیند چه چیزی به خاطرتان می‌آید. به بیان دیگر، این بو شما را یاد چه اتفاقات، حرف‌ها و خاطراتی می‌اندازد.

با کمک این بو به گذشته می‌رویم، حالا می‌توانیم آن خاطرات را بنویسیم. وقتی با کمک بوی چای، مطلبی را می‌نویسیم، به آن رنگ وبویی داده‌ایم که مخاطب هم آن را حس می‌کند. این عطر و بو برای به وجود آوردن فضای داستان مهم است. این حس می‌تواند یک خط باشد یا می‌تواند یک صفحه باشد. اما برای مخاطب دلنشین و مهم است، مخاطب حسی را تجربه می‌کند که ما آن را ننوشته‌ایم اما واقعاً وجود دارد.

از ایده‌ها و افکار مهمتان عبور کنید. مخاطب علاقه‌ای به ایده‌ها و افکار مهم شما ندارد. او دوست دارد چیزی را بخواند که شما حس کرده‌اید و توصیف اش می‌کنید. با این کار گویی او هم این حس را تجربه می‌کند. چیزهایی جزیی را بیان کنید، مسائل کوچک را مهم کنید، پایه گذار کار شما عبور از ایده‌ها و افکار مهم به سوی توصیف جزئیات و مسائل کوچک است.

۵-هیچ چیز را دور نیندازید

ممکن است در کارگاه یا در خانه و جاهای دیگر زیاد بنویسید. اما هیچ وقت مطالبتان را دور نریزید. در کارگاه سریع می‌نویسیم و اکثراً خوب نیست. اما مهم هم نیست که خوب باشد، حتی این چیزهای ناخوب و احمقانه را دور نریزید. شما به مطالب و جمله‌های احمقانه هم نیاز دارید، می‌توانید از آن‌ها ایده بگیرید.

جعبه‌ای درست کنید و تمام مطالبتان را در آن بریزید. این جعبه گنجینه شماست که گاهی مطالبش خوب است و گاهی خوب نیست. این مواد خام کار شماست، ولی خلق اثر نهایی شما نیست. برای نوشتن، یک جور ابزار بداهه نویسی است. پس جلوی خودتان را نگیرید و فقط بنویسید و نگه دارید.

۶-تمرین نوشتن با چشم باز دربارهٔ چیزی سبزرنگ

مطلبی بنویسیم که در آن یک چیز سبز رنگ وجود داشته باشد. این بار با چشم‌های باز و در مکان روشن بنویسیم.

۷-تمرین ترکیبی

نوشته‌مان با چشمان بسته و چیزسیاه به اضافه نوشته برآمده از بوی چای خشک و مطلبی را که با چشم باز با رنگ سبز نوشته‌ایم ترکیب کنیم و ادامه بدهیم. داستانمان را بلند بخوانیم، حواسمان باشد نظر بدهیم، پیشنهاد بدهیم و فقط نصیحت نکنیم. فقط نگوییم خوب یا بد بود.

۸-دزدی

حالا به مطالب همه گوش کنیم، دقت کنیم و از ایده‌های آنها بدزدیم! این در اصل دزدی نیست بلکه ایده گرفتن از دیگران است. نوشتن به زبان خودمان است. با روش خودتان، مطالب دوستتان را بنویسید. آن را مال خودتان کنید. ادبیات کلاً بازنویسی است. ما به سختی می‌توانیم مطالب اصل پیدا کنیم. اغلب مطالب ادبیات برگرفته از دیگران است.

۹-بحث کنیم (دو نفری)

به مطالب هم گوش بدهیم. درباره نوشته خودمان به دوستمان توضیح بدهیم، بگوییم چرا این جا را این جوری نوشته‌ام.منظورم چه بود؟ و از دوستمان بخواهیم درباره نوشته‌هایش برای ما توضیح بدهد. در این مرحله سؤال و جواب داریم. با این کار خیلی از مسائل برایمان روشن می‌شود. با بلند حرف زدن و سؤال و جواب، برای خودمان بسیاری برای خودمان بسیاری از مطالب آشکارتر می‌شود و بهتر می‌توانیم بنویسیم.

۱۰-راوی، مگس روی دیوار است

حالا نوشته‌ها و نتیجه سؤال و جواب‌هایمان را از زبان مگس روی دیوار می‌نویسیم. او از روی دیوار تکان نمی‌خورد و فقط مشاهده گر است. می‌بیند که برای کودک ۸ ساله چه اتفاقی می افتد و چه کارهایی انجام می‌دهد و دیگران چه کار می‌کنند.

۱۱-خواندن نوشته‌های مگس

حالا نوشته‌هایمان را که از زبان مگس است برای هم می‌خوانیم. ممکن است ترسناک و عجیب باشد اما چاره‌ای نداریم اگر می‌خواهیم شنا کردن بیاموزیم مجبوریم در آب بیفتیم. مجبور باشد که دوستمان را نصیحت نکنیم. به او پیشنهاد بدهیم، بگوییم کدام بخش نوشته‌اش را فهمیدیم و کدام بخش را نفهمیدیم تا او توضیح بدهد. با این توضیح دادن‌ها ابهام‌های کار را می‌توانیم برطرف کنیم. حتی خودمان برای دوستمان بگوییم که چه قسمتی از کارمان سخت بود. با بلند گفتن، ممکن است همان لحظه راه حلی به ذهنمان برسد، چون صدای خودمان را نشنیده‌ایم.

۱۲-تغییر راوی از مگس به کودک ۸ ساله

حالا راوی دانای کل نباشد بلکه داستان از زبان کودک ۸ ساله بیان شود. خواننده باید متوجه بشود که راوی کودک است، بنابراین استفاده از زبان، رفتار، افکار و…کودکان مهم است. این جوری خواننده باور می‌کند که راوی اول شخص ۸ ساله است.

۱۳-بازی با کلمات

چون برای کودکان می‌نویسیم بازی کردن یادمان نرود. در متن با کلمات بازی کنیم، در موقع کار جدی هم بازی کنیم. هیچ وقت از بازی کردن دست نکشید. دنیا پر از آدم‌های احمق جدی هست. بازیگوشانه بنویسید، با خنده بنویسید. هیچ جدیتی وجود ندارد. در جدی‌ترین وضعیت‌ها همیشه چیز خنده دار هست. در موضوعات خنده دار هم جدیت هست. بدون خنده، هیچ چیز جدی‌ای وجود ندارد.

حالا داستانی در حد دو سه جمله بنویسید، آن را بلند بخوانید. حالا چیز حروف «س»، «ر»، «م»، «آ» را از کلمات آن حذف کنید و سپس بلند بخوانید. نتیجه خنده دار است. یادتان باشد بچه‌ها بازی کلمات را دوست دارند حتی اگر در کتاب باشد.

۱۴-بازی در اتوبوس یا مترو

در مترو یا اتوبوس مشغول نوشتن شوید، تا می‌ایستد شما هم دست از نوشتن بکشید تا وسیله نقلیه حرکت می‌کند شما هم دوباره بنویسید.

۱۵-بازی در آسانسور

وقتی وارد آسانسور می‌شود تا رسیدن به طبقه مورد نظر، داستانی بسازید و گره آن را بیان کنید. اگر نتوانستید دوباره بالا یا پایین بروید تا گره داستانتان را بتوانید بسازید. آن قدر در آسانسور بالا و پایین بروید تا داستانی با گره محکمی بسازید.

تدوین: جمیله سنجری

این کارگاه آموشی در تاریخ ۵ و ۶ آبان ۱۳۹۵ در شورای کتاب کودک توسط داگ لارسن برگزار شد. 

نمونه داستان نويسي كودكان

 

وبلاگ‌ کتاب هدهد با نوشته‌هایی کاربردی برای خانواده‌ها و معلمان

همه حقوق سایت کتابک برای پدیدآورندگان آن محفوظ و  باز نشر نوشته ها و تصویرها با آوردن منبع آزاد است.

Copyright 2008 – 2019 ©

0