غذا در کجا و چگونه جذب بدن می شود

گوارش یا هضم به فرایند قابل جذب کردن غذا توسط حل کردن آن و شکستن آن به ترکیبات شیمیایی ساده گفته می‌شود، که فرایند گوارش و جذب مواد در بدن موجودات زنده رخ می‌دهد. گوارش عمدتاً از طریق آنزیم‌های ترشح شده توسط دستگاه گوارش انجام می‌پذیرد. در ادامه به توضیح فرایند هضم ، گوارش و جذب مواد غذایی که در کتاب زیست شناسی پایه دهم نیز مطرح شده است ، می‌پردازیم.
در واقع هضم یک شکل از کاتابولیسم است که اغلب به دو فرایند تقسیم می‌شود: هضم مکانیکی و شیمیایی. معنی واژه‌ی هضم مکمل اشاره به تجزیه‌ی فیزیکی قطعات بزرگ مواد غذایی به قطعات کوچک‌تر است که می‌تواند بعد از آن توسط آنزیم‌های گوارش در دسترس باشد. در هضم شیمیایی، آنزیم غذای خورده شده را به مولکول‌های کوچکی که بدن می‌تواند استفاده کند تجزیه می‌کند. این مطلب در ادامه‌ی مبحث زیست شناسی پایه دهم فصل دوم می‌باشد.

در دستگاه گوارش انسان، مواد غذایی وارد دهان شده و هضم مکانیکی شروع می‌شود. گوارش و هضم مواد غذایی با عمل جویدن مواد غذایی و خیس کردن آن توسط بزاق دهان شروع می‌شود. بزاق، مایع ترشح شده توسط غدد بزاقی است.
غذای خورده شده حاوی اجزای مختلفی است که هریک برای ورود به داخل بدن راه‌های مختلفی دارند. برخی مانند آب به سادگی از طریق انتشار جذب می‌شوند و برخی مانند ویتامین ۱۲B جذب فعال دارند. سه گروه عمده‌ی غذایی که باید هضم شوند (یعنی به اجزای ریزتر خرد شوند تا قابل جذب از روده باشند) عبارتند از کربوهیدرات، چربی و پروتئین‌ها.

در دستگاه گوارش، گوارش کربوهیدرات‌ها از دهان و با بزاق شروع می‌شود. در معده فرایند مهمی روی نمی‌دهد، ولی در روده آمیلاز لوزالمعده و دیواره‌ی روده‌ی باریک با تولید آنزیم‌های مالتاز، لاکتاز و ساکاراز موجب شکسته شدن دی ساکاریدهای مالتوز، لاکتوز و ساکروز(Sucrose) به مونوساکاریدهای تشکیل‌دهنده‌ی خود می‌گردند که از دیواره‌ی روده جذب می‌شوند.
در انسان، نشاسته‌ها از واحدهای گلوکز تشکیل شده و در زنجیرهای بلند به نام آمیلوز، پلی ساکارید تشکیل شده است. در طی هضم، پیوندهای بین مولکول‌های گلوکز توسط آمیلاز بزاق و پانکراس شکسته می‌شوند و به زنجیره‌‌های کمتری از گلوکز تبدیل می‌شوند. این باعث می‌شود گلوکز ساده و مالتوز (۲ مولکول گلوکز) توسط روده کوچک جذب شود.
لاکتاز آنزیمی است که لاکتوز را به قطعات گلوکز و گالاکتوز تجزیه می‌کند. گلوکز و گالاکتوز می‌توانند توسط روده‌ی کوچک جذب شوند. تقریباً ۶۵ درصد از جمعیت بالغ فقط مقادیر کمی از لاکتاز را تولید می‌کنند و قادر به خوردن غذاهای غنی شده با شیر نیستند. این معمولاً به عنوان عدم تحمل لاکتوز شناخته می‌شود. در مقام مقایسه با حدود ۵ درصد از مردم شمال اروپا، بیش از ۹۰ درصد از مردم آسیای شرقی، لاکتوز را تحمل می‌کنند.
ساکارز آنزیمی است که موجب شکسته شدن دی ساکارید است. ساکارز، معمولاً به عنوان قند، نیشکر و یا چغندر قند شناخته شده است. هضم سوکسین باعث فروکتوز قند و گلوکز می‌شود که به راحتی توسط روده‌ی کوچک جذب می‌شود.

در دستگاه گوارش ، گوارش اصلی پروتئین‌ها از معده و با آنزیم پپسین شروع می‌شود. پس از ورود مواد غذایی به روده‌ی باریک اندوپپتیدازها مانند تریپسین، کیموتریپسین کار پپسین را ادامه می‌دهند و پروتئین‌ها را به پلی پپتیدهای کوچک‌تر تجزیه می‌کنند. عمل آنزیم تریپسین شکستن پیوند پپتیدی تشکیل شده توسط عامل کربوکسیل اسیدهای آمینه لیزین و آرژنین می‌باشد. نقش دیگر تریپسین، فعال ساختن کیموتریپسینوژن و تبدیل آن به کیموتریپسین می‌باشد. کیموتریپسین موجب شکستن پیوندهای پپتیدی تشکیل شده توسط گروه کربوکسیل اسیدهای آمینه آروماتیک می‌باشد. (Tyr, Trp, Phe) تریپسین موجب تبدیل آنزیم‌های پروکربوکسی پپتیداز به کربوکسی پپتیداز می‌گردد.

گوارش و جذب مواد برخی از چربی‌ها در دهان ممکن است آغاز شود، در حالی که لیپاز زبانی برخی از لیپیدهای زنجیره‌ای را به دی هیدرازین تجزیه می‌کند. با این حال چربی‌ها به طور عمده در روده‌ی کوچک هضم می‌شوند. وجود چربی در روده‌ی کوچک باعث ایجاد هورمون‌هایی می‌شود که لیپاز پانکراس را از پانکراس و صفرا جدا می‌کند که در جذب چربی‌ها برای جذب اسیدهای چرب کمک می‌کند. هضم کامل یک مولکول چربی (یک تری گلیسیرید)، ترکیبی از اسیدهای چرب، منو و دی گلیسیرید و همچنین برخی از تری گلیسیرید‌های غیر قابل هضم را ایجاد می‌کند.
گوارش چربی‌ها اصولاً با لیپاز (ترشح شده از معده) شروع می‌شود، اما این آنزیم لیپیدها را به واحد سازنده‌ی خود تبدیل نمی‌کند. در روده‌ی باریک، لیپیدها توسط لیپاز و فسفولیپاز پانکراس، بعلاوه‌ی آنزیم‌های ترشح شده از خود روده، به مونومرهای خود تبدیل می‌شوند. لستیناز (Lecithinase) وظیفه‌ی شکستن مولکول لستین و جداسازی یک مولکول اسید چرب را برعهده دارد. برای جذب چربی‌ها از روده (چون محلول در آب نیستند) نیاز به صفرای ترشح شده از کبد است تا با تشکیل چربی از غشای سلول‌های روده‌ی باریک عبور کند و نهایتاً به سیستم لنفاوی و کبد برسد.
دستگاه گوارش انسان حدود ۹ متر طول دارد. فیزیولوژی هضم بین افراد با توجه به محصولات غذایی و عوامل دیگر متفاوت است. بسته به ویژگی‌های مواد غذایی و حجم غذا، روند هضم به طور معمول بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد.
در روده‌ی بزرگ، گذر غذا برای جلوگیری از تخمیر ناشی از فلور روده، کندتر است. در اینجا آب جذب می‌شود و مواد زائد به عنوان مدفوع ذخیره می‌شود که از طریق کانال مقعد دفع و حذف می‌شود.

غذا در کجا و چگونه جذب بدن می شود

حداقل پنج هورمون وجود دارد که به سیستم گوارش در پستانداران کمک می‌کند و آن را تنظیم می‌کند. تفاوت‌هایی در میان مهره‌داران، مثلاً پرندگان وجود دارد. ترتیبات پیچیده و جزئیات بیشتر این فرآیند به طور مرتب کشف می‌شوند. به عنوان مثال، در سال‌های اخیر، ارتباطات بیشتری بین هضم با کنترل متابولیک (عمدتاً سیستم گلوکز ـ انسولین) کشف شده است.
گاسترین در معده است و باعث تقویت غده‌های معده می‌شود تا پپسینوژن (یک فرم غیر فعال آنزیم پپسین) و اسید هیدروکلریک را ترشح کند. ترشح گاسترین توسط غذای وارد معده شده، تحریک می‌شود.

منبع:
https://en.wikipedia.org/wiki/Digestion
https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B4

برچسب:دستگاه گوارش, گوارش و جذب مواد

مطلب قبلی

مطلب بعدی

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

برای امنیت، استفاده از سرویس reCAPTCHA گوگل مورد نیاز است که موضوع گوگل است Privacy Policy and Terms of Use.

من با این شرایط موافق هستم .

قطبی بودن یا نبودن،مسـﺌله این است!Reviewed by الو معلم…

گوارش و جذب مواد غذایی در بدنReviewed by تحریریه…

نهنج یا تالاموس چیست؟Reviewed by تحریریه الومعلم on Aug…

بررسی مزایای آموزش غیرحضوریReviewed by الو معلم on May…

همه حقوق برای الومعلم محفوظ است.

اگر سلول های بدن انسان می توانستند غذا را به همان صورتی که خورده می شود، مصرف کنند دیگر نیازی به دستگاه گوارش غذا نبود. دستگاه گوارش، غذا را به شکلی درمی آورد که مورد استفاده سلول ها قرار گیرد و همین باعث وارد شدن مواد مغذی به جریان خون و انتقال آن در سراسر بدن می شود.

دستگاه گوارش شامل یک لوله ی بلند و ارگان هایی هستند که به آن متصل می باشند. این ارگان ها با تولید مواد شیمیایی (آنزیم و اسید) مواد غذایی را شکسته و به شکل ساده تری تبدیل می کنند تا عمل جذب از طریق دیواره روده و جریان خون انجام گیرد.

وظیفه ی دستگاه گوارش  انجام چند عمل اصلی و مهم است که می تواند به ۴ گروه دسته بندی شود:

گوارش غذا عملی بسیار مهم است؛ زیرا بدن برای سالم ماندن و داشتن عملکردی صحیح نیاز به مواد مغذی مانند پروتئین، چربی، کربوهیدرات، ویتامین، مواد معدنی و آب دارد. دستگاه گوارش مواد مغذی را به قسمت های کوچک می شکند تا بدن بتواند آنها را جذب کند و برای انرژی، رشد و ترمیم سلول ها از آنها استفاده کند.

مواد غذایی پس از شکسته شدن شکل دیگری پیدا می کنند.

غذا در کجا و چگونه جذب بدن می شود

غذا پس از ورود به دهان جویده شده و به قطعات کوچک تر تبدیل می شود. بزرگسالان ۳۲ دندان دارند که می توانند با آن انواع غذاها را خرد کنند، بجوند و پاره کنند. زبان یکی از ارگان های بدن است که شامل ماهیچه های اسکلتی است که غذا را در اطراف دهان به حرکت در آورده و باعث گوارش مکانیکی غذا می شود. غدد بزاقی که در زیر و پشت زبان قرار دارند، بزاق ترشح می کنند که موجب آسان تر شدن فرآیند بلع و آغاز گوارش مکانیکی می شود.

حلق یا گلو بخشی از دستگاه گوارش غذا است که غذا را از دهان دریافت می کند.حلق دارای دو انشعاب است. یکی از این انشعابات، لوله ای به نام مری است که غذا را به معده منتقل می کند و دیگری نای است که هوا را به ریه ها می رساند.

عمل بلع در حلق انجام می شود که نیمی از آن واکنشی غیر ارادی و نیمی دیگر ارادی است. زبان و نرم کامه (سقف دهان) غذا را به سمت حلق هدایت می کنند که این عمل باعث بسته شدن نای و ورود غذا به مری می شود.

معده غذا را با مخلوطی از آنزیم ها و اسید ها پوشش می دهد تا به خرد شدن بیشتر غذا کمک کند. یک لایه ی غشایی از دیواره ی معده در برابر آسیب این اسید ها محافظت می کند.

انتهای معده قابلیت انقباض دارد که می تواند سرعت گوارش غذا را افزایش دهد. زمانی که غذا به مقدار کافی خرد و له شد، معده محتوای خود را به درون دورازهه می ریزد.

روده ی کوچک به سه بخش تقسیم بندی می شود، دوازدهه که در ابتدای روده کوچک قرار دارد، تهی روده (jejunum) و دراز روده (ileum) که به ترتیب پس از دوازدهه قرار می گیرند.

با ورود غذا به درون دوازدهه، پانکراس آنزیم هایی ترشح می کند که به شکستن چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک می کند. کیسه صفرا نیز از خود صفرا ترشح می کند که توسط پانکراس تولید شده است. صفرا به شکسته شدن بیشتر چربی ها کمک می کند تا بتوانند از روده جذب شوند.

دیواره داخلی روده ی کوچک با برآمدگی های انگشت شکلی پوشیده شده که به آنها پرز یا ویلی گفته می شود. این پرز ها سطح فراوانی را برای بهبود عمل جذب مواد غذایی فراهم می کنند. موادی مانند کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها که پس از جذب وارد جریان خون می شوند.

همچنین روده ی کوچک نقش مهمی در تنظیم سطح گلوکز (قند) خون ایفا می کند. روده کوچک دارای تعداد زیادی سلول پذیرنده است که حضور درشت مغذی ها (ماکرونوترینت(macronutrient)) را تشخیص می دهند و هورمون هایی ترشح می کنند. این هورمون ها به پانکراس دستور می دهند که چه میزان انسولین و گلوکاگون ترشح کند.

مواد زائد مانند بخش های غیر قابل هضم غذا، مایعات و سلول های فرسوده ی دیواره لوله ی گوارشی،که از فرآیند گوارش باقی مانده اند، وارد روده ی بزرگ می شوند. روده آب را جذب کرده و مواد زائد را با استفاده از مایعات به مدفوع تبدیل می کند. حرکات حلقوی، مدفوع را به سمت راست روده یا رکتوم هدایت می کنند. راست روده که قسمت انتهایی روده بزرگ محسوب می شود، مدفوع را تا زمانی که با حرکات روده از مقعد خارج شود، ذخیره می کند.

طول مدت گوارش در اشخاص مختلف و بین زنان و مردان متفاوت است. پس از خوردن غذا، ۶ تا ۸ ساعت طول می کشد که غذا از معده و روده کوچک عبور کند. سپس این غذا برای هضم بیشتر، جذب مایعات و نهایتا دفع غذاهای غیر قابل هضم وارد روده بزرگ می شود.

هورمون ها و اعصاب بدن برای کمک به کنترل فرآیند گوارش با یکدیگر همکاری می کنند. سیگنال ها در طول دستگاه گوارش و از آنجا به مغز در جریان هستند.

سلول های پوشاننده ی معده و روده کوچک، هورمون هایی را ساخته و ترشح می کنند؛ که وظیفه  کنترل عملکرد دستگاه گوارش را بر عهده دارند. این هورمون ها به بدن دستور می دهند که چه زمان شیره ی گوارشی را بسازد و به مغز سیگنال گرسنه یا سیر بودن فرد را می فرستند. البته پانکراس نیز هورمون هایی را می سازد که در عملکرد دستگاه گوارش نقش مهمی دارند.

در بدن عصب هایی وجود دارد که سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاء) را به دستگاه گوارش متصل می کنند و برخی از اعمال گوارشی را کنترل می کنند. برای مثال، هنگامی که فرد بوی غذا را حس می کند یا آن را می بیند، مغز سیگنال هایی می فرستد که باعث ترشح بزاق از غدد بزاقی و آمادگی برای غذا خوردن می شود.

انسان همچنین دارای سیستم عصبی محیطی (عصب های درون دیواره های دستگاه گوارش) است. هنگامی که غذا برای عبور، به دیواره ی لوله گوارشی فشار وارد می کند، اعصاب محیطی مواد بسیاری را ترشح می کنند که باعث تند یا کند شدن حرکت غذا و تولید شیره گوارشی می شود. این اعصاب برای کنترل فعالیت ماهیچه های روده ( انقباض و انبساط برای جلو بردن غذا در روده) سیگنال هایی می فرستند.

به اشتراک بگذارید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد پر کردن موارد ستاره دار الزامی است

در آپارات وارد شوید تا ویدیوهای و کانال‌های بهتری بر اساس سلیقه شما پیشنهاد شود
وارد شوید

آهنگ احساسی و غمگین

“آینده در دستان شماست

غذا در کجا و چگونه جذب بدن می شود

زیبایی هایی که هنوز ندیده اید

میکس فوق العاده زیبا از آهنگ دل را ببین با صدای علیرضا افتخاری و سفر های مقام معظم رهبری به شهر های مخطلف کشور (زاهدان-زنجان-بم) که چیز پر مغز و قشنگی از آب در آمده حتماً ببینید…

موسسه تدوین آثار و نشر اخلاقیات شهدای شهرستان زرند

مداحی مهدی اکبری کاش بودی کرببلا برادر بی حرمم حسن جان

10