خواص دارویی و گیاهی :
درمان سرفه با استفاده از گیاهان دارویی
شاید این روزها خیلی شنیده‌اید که دوستان و اطرافیان شما پس از بهبود سرماخوردگی همچنان از سرفه رنج می‌برند و شاید هم خود شما این مشکل را دارید.سرفه مزمن می‌تواند علل مختلفی داشته باشد؛ از جمله علل سرفه مزمن می‌توان به حساسیت و آلرژی، سینوزیت و ترشحات پشت حلق، آلودگی هوا، گرد و غبار، برگشت اسید معده یا ترش کردن، سیگار کشیدن، حیوانات خانگی، عفونت ریه، التهاب حلق، سل و بدخیمی اشاره کرد.گاهی سرفه علامت یک بیماری است، بنابراین در برخورد با سرفههای مزمن و طولانی حتما بایدبه پزشک مراجعه کرد و علت آن را پیدا و درمان کرد.پس از آن که علت سرفه مزمن مشخص شد، می‌توان از روش‌های ساده و بی‌عارضه‌ای در کاهش یا درمان آن استفاده کرد.خشکی هوا می‌تواند یکی از علل ایجاد یا تشدید سرفه باشد، یک توصیه عمومی استفاده از دستگاه بخور بویژه بخور سرد در منزل یا محل کار برای تمامی افراد است بویژه کسانی که از مشکلات تنفسی از جمله سرفه مزمن، سینوزیت یا حساسیت‌های تنفسی رنج می‌برند.گل ختمی گیاهی با طبع سرد است که اثرات ضدالتهابی و ضدسرفه قوی دارد. نوشیدن جوشانده گل ختمی به دلیل داشتن ترکیبات موسیلاژی و نرم‌کننده می‌تواند برای درمان سرفههای خشک و مزمن مفید باشد. این گیاه همچنین دارای اثرات خلط‌آور خوبی است.دم‌کرده یا جوشانده آویشن نیز از ترکیبات گیاهی بسیار موثر در درمان سرفه است. حتما از ترکیب عسل و لیمو نیز شنیده‌اید. می‌توانید برای درمان سرماخوردگی و سرفههای شدید آن را امتحان کنید.در شرق آسیا و چین از ترکیب زنجبیل، پیازچه و عسل و سپس جوشاندن آن برای حدود دقیقه و نوشیدن آن برای چند بار به عنوان یک معجزه‌گر برای کاهش یا درمان سرفههای شدید یا مزمن نام می‌برند.یک روش دیگر این است که دارچین پودر نشده را جوشانده و پس از صاف کردن میل کنید. دم‌کردن عناب و زنجبیل نیز در کاهش سرفه بسیار موثر است. بارهنگ، حریره بادام و دانه به نیز می‌تواند به عنوان نرم‌کننده سینه و کاهنده سرفه استفاده شود.یک ترکیب دیگر اضافه کردن حدود ـ قطره تنتور شیرین بیان در یک لیوان آب گرم و نیز یک قاشق موم عسل است که می‌تواند باعث روان شدن مخاط و کاهش سرفه شود. البته مصرف آن برای کسانی که دارای فشارخون بالا هستند، ممنوع است. ترکیبات نعنا و ثعلب نیز درمان خوبی برای سرفههای مزمن است.ماساژ قسمت بالایی قفسه سینه و ناحیه زیر شانه‌ها تا دیافراگم نیز روش بسیار خوبی در تحریک ریه‌ها برای بهتر شدن تهویه و روان شدن جریان مخاط و کاهش سرفه است.دکتر امیرهومن کاظمیمنبع:jamejamonline.ir
سرفه واکنش کاملا طبیعی و سودمند و همچنین یک مکانیزم دفاعی بدن برای محافظت از گلو و مخاط آن در برابر عوامل تحریک‌کننده است. اما حالت مزمن و ادامه‌دار آن که به دلایل گوناگون رخ می‌دهد، آزاردهنده و آسیب‌زاست، مخصوصا در موقع خواب. خیلی از افراد ترجیح می‌دهند به جای مصرف داروهای شیمیایی برای درمان سرفه، از روش‌های درمان خانگی سرفه استفاده کنند. برای همین در این مقاله می‌خواهیم شما را با بهترین روش‌ها برای درمان سرفه خشک که به ساده‌ترین شکل امکان‌پذیر است، آشنا کنیم.
سرفههای ناشی از سرماخوردگی، حساسیت یا عفونت‌های سینوسی، با داروهای رایج که نیازی به نسخه‌ی پزشک ندارند قابل درمان هستند. این نوع سرفه‌ها که ممکن است سرفه خشک یا خلطدار باشد، ناشی از ریزش مخاط گلو (به دلیل حساسیت یا سرماخوردگی) است که با تحریک پایانه‌های عصبی باعث سرفه میشود. این سرفه‌ها در شب‌ها شدیدتر و با احساس خارش در انتهای گلو همراه هستند و اگر ناشی از حساسیت باشد، با خارش چشم‌ها و عطسه همراه خواهد بود.
اگر گمان می‌کنید منشاء سرفه‌تان حساسیت است، می‌توانید آنتی‌هیستامین مصرف کنید. اگر پس از دو هفته نتیجه نگرفتید به پزشک و در صورت نیاز به متخصص حساسیت مراجعه کنید. اگر سرفه‌تان ناشی از سرماخوردگی خفیف است و تمایلی به مصرف داروهای شیمیایی ندارید، مواد زیر را به خاطر داشته باشید.
احتما با خواص عسل آشنا هستید. اولین مورد پیشنهادی ما برای درمان سرفه، عسل است.
مصرف عسل به عنوان داروی گلودرد قدمت طولانی دارد؛ و بنا بر مطالعات صورت گرفته، اثر آن در تسکین سرفه خشک بیشتر از برخی داروهای رایج حاویِ دکسترومتورفان است.
کافیست قاشق چایخوری عسل را با آبِ جوش یا دمنوش گیاهی و کمی آبلیمو مخلوط کنید تا یک داروی مؤثر داشته باشد. عسل خاصیت تسکین‌‌دهندگی دارد و آبلیمو به رفع گرفتگی کمک می‌کند. میل کردن عسل به تنهایی و یا همراه با نان هم می‌تواند مؤثر باشد.
برای درمان سریع سرفه به سراغ پروبیوتیک هم می‌توانیم برویم. پروبیوتیک‌ها به طور مستقیم در درمان سرفه نقشی ندارند، اما در تنظیم ترکیب باکتریایی روده‌ها مؤثرند.
ترکیب باکتریایی بدن نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن و عملکرد آن دارد. همچنین بر مبنای شواهد علمی لاکتوباسیلوس (از انواع پروبیوتیک) که در لبنیات یافت میشود، احتمال ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا را کاهش می‌دهد و حساسیت نسبت به برخی محرک‌ها را مانند گرده‌ی گیاهان کم می‌کند.
شیر غنی‌شده منبع خوب لاکتوباسیلوس است. هچنین می‌توانید مکمل‌های پروبیوتیک را از داروخانه تهیه کنید. به علاوه برخی ماست های غنی‌شده و نان‌های تهیه‌شده از خمیرِ ترش حاوی پروبیوتیک هستند.
اگر فکرش را نمی‌کردید که آناناس برای تسکین سرفه خشک مفید باشد احتمالا تا به حال درباره‌ی بروملین (Bromelain) نشنیده‌اید.
شواهد علمی نشان می‌دهند آنزیم بروملین که در ریشه و میوه‌ی آناناس یافت میشود، به درمان سرفه خشک و روان شدن مخاط گلو کمک می‌کند. برای اینکه بیشترین تاثیر را بگیرید روزی بار یک تکه آناناس یا گرم آب آناناس میل کنید.
اگرچه شواهد کافی در این باره وجود ندارد اما برخی کارشناسان به اثر درمانگر بروملین بر سینوزیت و مشکلات سینوسی ناشی از حساسیت که ممکن است باعث سرفه شوند، باور دارند. همچنین بروملین گاهی برای درمان التهاب و تورم به کار می‌رود.
کودکان و بزرگسالانی که داروهای رقیق‌کننده‌ی خون مصرف می‌کنند نباید مکمل‌های بروملین دریافت کنند. همچنین کسانی که در حال مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین هستند باید در مصرف بروملین دقت کنند؛ زیرا جذب آنتی‌بیوتیک را افزایش می‌دهد.
به طور کلی، همیشه پیش از مصرف مکمل‌های دارویی جدید یا نا‌آشنا با پزشک مشورت کنید.
برای درمان سریع سرفه، نعناع هم خوب است. نعناع با خاصیت درمانگری‌اش معروف است. منتول موجود در نعناع گلو را تسکین می‌دهد، گرفتگی را رفع و مخاط گلو را نرم می‌کند.
می‌توانید نعناع را به صورت چای میل کنید یا آن را هنگام بخور مصرف کنید. یا قطره روغن نعناع را در میلی‌لیتر آب بریزید و همانطور که احتمالا بارها انجام داده‌اید، حوله‌ای روی سرتان بیاندازید و به طور مستقیم بخار نعناع را تنفس کنید.
ریشه و برگ این گیاه که در تابستان گل می‌دهد، از دوران باستان تاکنون به عنوان داروی خانگی سرفه و گلودرد استفاده میشود. هرچند برای اثبات این مسئله مطالعات علمی قابل اتکایی صورت نگرفته است اما جای نگرانی نیست چون مصرف گل ختمی خطری ندارد.
گل ختمی لعابی تولید می‌کنند که گلو را می‌پوشاند و آثار التهاب را تسکین می‌دهد.
امروزه می‌توانید ریشه‌ی گل ختمی را به شکل چای و کپسول پیدا کنید. چای گل ختمی تسکین‌دهنده‌ی سرفه و گلودرد است. بهتر است کودکان ریشه‌ی این گیاه را مصرف نکنند.
در برخی موارد آویشن برای درمان بیماری‌های تنفسی به کار می‌رود. برخی مطالعات نشان داده‌اند مخلوط عرق آویشن و گل پیچک در تسکین سرفه و برونشیت خفیف مؤثر است. برگ آویشن حاوی فلاونوئید است که عضلات گردن و گلو را که در هنگام سرفه درگیر می‌شوند، شل می‌کند و موجب کاهش التهاب میشود.
تهیه‌ی چای آویشن ساده است؛ قاشق برگ آویشن خردشده را در یک فنجان آب جوش بریزید، سرپوشی رویش قرار دهید، پس از دقیقه آن را از صافی گذرانده و بنوشید.
با اینکه پیشِ پا افتاده به نظر می‌رسد، غرغره‌ی آب‌نمک گلوی خراشیده را که باعث سرفه میشود، تسکین می‌دهد.
برای این کار / قاشق چایخوری نمک را در میلی‌لیتر آب گرم حل کنید.
فراموش نکنید که کودکان زیر سال نمی‌توانند به خوبی غرغره کنند و بهتر است درمان دیگری را برای آنها به کار بگیرید.
عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفلانزا باعث آبریزش سینوسی می‌شوند. تراوشات زیاد باعث خشکی و تحریک گلو و گاهی سرفه میشود. نوشیدن مایعات به حفظ مخاط سینوسی کمک می‌کند، همچنین باعث حفظ رطوبت غشای مخاطی میشود. این امر به‌ویژه در زمستان که هوا خشک‌تر است مؤثر است.
دوش آب داغ با کاهش تراوشات بینی به تسکین سرفه کمک می‌کند. این روش نه تنها سرفهی ناشی از سرماخوردگی را بلکه سرفههای ناشی از حساسیت را تسکین می‌دهد. خشکی ناشی از تراوشات زیاد بینی آزاردهنده است؛ در چنین محیط‌هایی دستگاه‌های رطوبت‌ساز کمک‌کننده هستند. هوای مرطوب در تسکین سرفه مؤثر است اما باید از رطوبت بیش‌ازاندازه هم اجتناب کرد.
فراموش نکنید که تمیز نکردن دستگاه‌های رطوبت‌ساز آنها را تبدیل به منبع تولید انواع قارچ و باکتری می‌کند.
عطرها و خشبوکننده‌ها معمولا بی‌ضرر هستند اما در برخی افراد ایجاد التهاب مزمن سینوس و تولید مخاط اضافی می‌کنند که باعث سرفه میشود. بنابراین جانب احتیاط را نسبت به محصولات عطردار رعایت کنید.
بدترین تحریک‌کننده‌ی موجود در هوا دود سیگار است. تقریبا همه‌ی سیگاری‌ها پس از مدتی دچار سرفه، که به سرفهی سیگاری‌ها معروف است، میشود. اطرافیان افراد سیگاری هم معمولا از برخی التهاب‌های مجاری تنفسی رنج می‌برند. بهترین راهِ‌حل، ترک سیگار است. (سرفههای مزمن شدید در افراد سیگاری ممکن است نشانه‌ی آمفیزم یا سرطان ریه باشد؛ اگر سیگاری هستید و از سرفهی مزمن رنج می‌برید به پزشک مراجعه کنید.)
دانستن روش‌های درمان خانگی سرفه خوب است اما همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. بهترین راه، مراقبت و جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا است.
برای پیشگیری بهتر، ما به شما نکات زیر را توصیه می‌کنیم:
عفونت‌های تنفسی معمولا همراه با تب و بدن‌درد هستند، اما حساسیت یا آلرژی چنین نشانه‌هایی با خود ندارد. اگر سرفه، نفس کشیدن را برایتان دشوار کرد یا همراه با لکه‌های خون بود، بدون معطلی به پزشک مراجعه کنید. اگر سرفه با تب بالای درجه، لرز، از دست دادن آب بدن (ناشی از تعریق، اسهال یا استفراغ) و ضعف و ناخوشی عمومی همراه بود نزد پزشک عمومی بروید.
برای کاهش حساسیت و آثار ناشی از تحریکات آن، بهتر است عوامل حساسیت‌زا را بشناسید و از آنها اجتناب کنید. از رایج‌ترین عوامل حساسیت‌زا درختان، گرده‌ی گیاهان، گرد و غبار، موی حیوانات و حشرات هستند. واکسن‌های ضدحساسیت هم در کاهش تحریک‌پذیری نسبت به عوامل حساسیت‌زا مؤثرند.
اما بهتر است همیشه پیش از هر تصمیمی با پزشک مشورت کنید، چون ممکن است سرفههای شما علت دیگری به جز سرماخوردگی داشته باشد و به مراقبت پیگیری بیشتری نیاز باشد. در ادامه چند علت دیگر سرفه را بررسی می‌کنیم.
سرفهی خشک که به خرخر یا خس‌خس ختم میشود معمولا نشانه‌ی آسم است. تورم مجاری تنفسی در افراد مبتلا به آسم ممکن است تنفس را دشوار و ایجاد خس‌خس و سرفه کند.
شب‌ها و هنگام ورزش سرفه شدیدتر میشود. تنگی نفس، سفتی قفسه‌ی سینه و خستگی از دیگر نشانه‌های رایج آسم هستند.
برای تشخیص آسم پزشک احتمالا تجویز تست دم‌سنجی (اسپیرومتری) می‌کند که عملکرد شش‌ها را می‌سنجد. در درمان آسم دو نوع دارو به‌کار می‌رود؛ داروهای کوتاه‌اثر (مانند نایژه‌گشاهایی (bronchodilators) که تنفس را راحت‌تر می‌کنند) و داروهایی مانند اصلاح‌کننده‌های لکوترین که برای کنترل آسم باید به طور روزانه مصرف شوند.
رفلاکس معده که باعث سرفههای خشک و منقطع میشود، دومین دلیل شایع سرفههای مزمن است. بر مبنای مقاله‌ای که در سال در مجله‌ی «نیچر» چاپ شد، دلیل درصد سرفه‌ها رفلاکس معده است.
در حالت درازکش یا هنگام خوردن سرفه شدیدتر میشود. یکی از نشانه‌های سنتی، آغاز سرفه در شب به محض دراز کشیدن برای خواب است. در درصد مبتلایان به رفلاکس معده، نشانه‌های دیگر دیده نمی‌شود اما ممکن است برخی دچار گرفتگی صدا و سوزش سر دل بشوند.
ممکن است برای تشخیص عکسبرداری یا آندوسکپی تجویز شود. رفلاکس معده ممکن است با برخی داروهایی که نیاز به تجویز پزشک ندارند درمان شود اما گاهی نیاز به تجویز داروهایی است که کاهش‌دهنده‌ی اسید معده هستند.
سرفههای مزمن صبحگاهی همراه با خلط یکی از نشانه‌های انسداد ریوی است. اصلی‌ترین دلیل انسداد ریوی که با برونشیت مزمن و آمفیزم همراه است، سیگار کشیدن است. از نشانه‌های دیگر آن این است که در طول روز سرفه تسکین می‌یابد. تنگی نفس به‌ویژه با فعالیت فیزیکی، خس‌خس، خستگی و سفتی قفسه‌ی سینه نیز از دیگر نشانه‌های انسداد ریه هستند.
آزمایش‌های سنجش عملکرد ریه از جمله تست دم‌سنجی و عکسبرداری از راههای تشخیص است. برای درمان داروهایی مانند نایژه‌گشاها (bronchodilators) و استروئیدهای استنشاقی تجویز میشود. همچنین به ترک سیگار توصیه‌ی جدی میشود. در صورت شدت بیماری ممکن است نیاز به اکسیژن‌درمانی باشد.
برخی داروها از جمله مهارکننده‌ی آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE inhibitors) که برای تنظیم فشار خون تجویز می‌شوند، باعث سرفههای خشک می‌شوند. این داروها در درصد بیماران ایجاد سرفه می‌کنند. از دیگر نشانه‌های این نوع سرفه این است که معمولا چند هفته پس از آغاز مصرف دارو سرفه آغاز میشود.
از پزشک مشاوره بگیرید؛ اگر سرفه‌هایتان خفیف باشد می‌توانید داروی‌تان با نوع دیگری از مهارکننده‌ها جایگزین کنید. اما اگر سرفه شدید است بهتر است خانواده‌ی دیگری از داروی‌های فشار خون را مصرف کنید.
در آغاز سرفه‌ها خشک است اما پس از چند روز تبدیل به سرفههای تَر همراه با مخاط زرد، سبز یا ق میشود. تب و لرز، مشکل در تنفس، درد هنگام سرفه یا نفس عمیق از دیگر نشانه‌های سینه‌پهلو است.
معمولا پزشک با گوش دادن به قفسه‌ی سینه قادر به تشخیص سینه‌پهلو است اما گاهی ممکن اس عکسبرداری هم تجویز شود. همچنین برای تعیین ویروسی یا باکتریایی بودن نیاز به آزمایش خون است. اگر سینه‌پهلو باکتریایی باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز میشود. اما تنها درمان سینه‌پهلوی ویروسی استراحت است، همچنین داروهای ضدسرفه و البته سوپ مرغ.
در این بیماری سرفههای خشک و کوتاه با صدایی خروسک‌مانند در هر دَم همراه هستند. اگرچه به لطف کشف واکسن این بیماری در دهه‌ی چهل میلادی، بروز این بیماری کاهش چمگیری داشته و به‌ندرت گزارش ابتلا به آن دریافت می‌شد، در چند سال اخیر شیوع آن افزایش یافته است. در سال بیش از مورد ابتلا به سیاه‌سرفه گزارش شد که بیشترین تعداد از سال است. از دیگر نشانه‌های این بیماری است که بیماری در آغاز نشانه‌هایی مانند سرماخوردگی از جمله آبریزش و گرفتگی بینی، اشک‌ریزش، تب و سرفه دارد. پس از حدود یک هفته سرفههای خشک و منقطع آغاز میشود؛ سرفه‌ها چنان شدید است که شاید باعث شود به خودتان بپیچید و دچار تهوع بشوید.
سیاه‌سرفه با آزمایش خون و عکسبرداری از سینه تشخیص داده میشود. برای درمان آن باید آنتی‌بیوتیک مصرف شود.
سرفه واکنش ریه‌ها در برابر تحریک است و از سیستم تنفسی محافظت می‌کند. با سرفه کردن راههای هوایی از مواد و ذرات آلوده‌کننده تمیز میشود و نبودن واکنش سرفه، باعث میشود ترشحات راههای هوایی و موادی که از حلق به طرف ریه‌ها سرازیر می‌شوند، باعث عفونت ریه‌ها شوند، اما همین سرفه‌ها، یکی از شایع‌ترین علت‌های مراجعه افراد به پزشک و مصرف دارو است.
بیشتر داروهای ضدسرفه به نسخه پزشک نیازی ندارند و افراد می‌توانند با مراجعه به داروخانه آنها را تهیه و مصرف کنند، اما لازم است که در مورد انواع داروهای ضدسرفه اطلاعات کافی داشته باشید تا این داروها را درست و به موقع مصرف کنید.
چرا سرفه می‌کنیم؟
سرفه پاسخ بدن به تحریک راههای هوایی است. راههای هوایی ممکن است با عوامل مختلفی تحریک شوند، مثلا عفونت‌ها، گردوخاک، دود و … .
در اینجا به علت‌های شایع سرفه اشاره می‌کنیم:
– عفونت راههای تنفسی فوقانی (مانند سرماخوردگی)
– حساسیت به مواد شیمیایی، گرده گیاهان و دود
– آسم
– سینوزیت
– بیماری انسدادی مزمن ریه (آمفیزم)
– سیگارکشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران
– برگشت اسید معده (اسید معده به حلق و حنجره راه می‌یابد و باعث تحریک و سرفه میشود)
– بیماری‌ها و سرطان ریه
– عفونت ریه مانند برونشیت
– مصرف بعضی داروها
برخی افراد به محض شروع سرفه، انواع و اقسام داروهای ضدسرفه را خریداری و مصرف می‌کنند، اما هر سرفه‌ای به درمان دارویی نیاز ندارد و حالت سرفه مهم است، مثلا اگر سرفه به‌دلیل برگشت اسیدمعده یا آثار محیطی باشد، مصرف شربت‌های ضدسرفه اثری ندارد. در موارد ریفلاکس، لازم است از داروهای ضداسید(مانند رانیتیدین) استفاده شود یا در سرفههای ناشی از عوامل حساسیت‌زا، داروهای ضدحساسیت توصیه میشود.
یکی از شایع‌ترین علت‌های سرفه، سرماخوردگی است. سرفههای ناشی از سرماخوردگی در بسیاری از موارد به درمان نیاز ندارند و خودبه‌خود برطرف می‌شوند، اما گاهی که آزاردهنده می‌شوند و خواب و استراحت فرد را مختل می‌کنند، می‌توان از داروهای ضدسرفه موجود در بازار استفاده کرد، اما در اینجا باز هم لازم است نوع سرفه‌ها مشخص باشد.
سرفه‌ها را به دو نوع «خشک» و «خلط دار» تقسیم می‌کنند که هر کدام از آنها درمان و داروی مخصوص خود را دارد.
داروهای ضدسرفه شش نوعند
انواع مختلفی از داروهای ضدسرفه وجود دارند، اما می‌توان آنها را به 6 گروه عمده تقسیم کرد:
1- داروهای خلط‌آور (اکسپکتورانت): اکسپکتورانت‌ها شاید شناخته‌شده‌ترین داروهای ضدسرفه در بازار هستند که به آنها «شربت سینه» هم گفته میشود. این داروها با رقیق‌کردن خلط، باعث دفع راحت‌تر آن می‌شوند. زمانی که سرفه‌ها خلطدار باشند، مصرف این‌گونه داروها توصیه میشود.
تهیه شربت‌های اکسپکتورانت ساده، نیازی به نسخه ندارد و می‌توان آنها را به راحتی از داروخانه‌ها تهیه کرد، اما تهیه بعضی از انواع آن که حاوی کدیین هستند، به نسخه پزشک نیاز دارد.
یکی از معمولی‌ترین داروهای خلط‌آور «گایافنزین» است. البته شربت‌های اکسپکتورانت موجود در بازار، علاوه بر گایافنزین، حاوی یک ماده آنتی‌هیستامین (ضدحساسیت) و ضداحتقان هم هستند که باعث کم شدن ترشحات میشود.
بعضی شربت‌های گیاهی نیز وجود دارند که عملکرد مشابهی دارند و باعث آبکی‌شدن خلط می‌شوند. از آن جمله می‌توان به شربت «ترسیان»، «تیمیان»، «تیمکس» و «برونکوتیدی» اشاره کرد. بیشتر این شربت‌ها از عصاره گیاه آویشن تهیه شده‌اند که آثار خلط‌آور و ضدسرفه خوبی دارد.
داروی گیاهی دیگری به نام «پروسپان» نیز آثار مشابهی دارد. این دارو از عصاره برگ گیاه پیچک تهیه میشود و ضدسرفه خوبی است.
2- داروهای سرکوب‌کننده مرکزی سرفه: معروف‌ترین این داروها «دکسترومتورفان» است. این دارو با اثر روی مرکز سرفه در بصل‌النخاع، باعث کم‌شدن سرفه بیمار میشود. دکسترومتورفان به اشکال شربت، قرص و قطره در داروخانه‌ها موجود است.
نوع دیگری از این دارو «دکسترومتورفان‌پی» نام دارد که علاوه بر دکسترومتورفان، حاوی پسودوافدرین (یک ماده ضداحتقان) هم است.
این داروها برای درمان سرفههای خشک و بدون خلط مناسب هستند و استفاده از آنها در سرفههای خلطدار، نه‌تنها اثری ندارد، بلکه می‌تواند باعث باقی ماندن ترشحات در ریه شود و بیماری را طولانی‌تر کند.
3- داروهای آنتی‌هیستامین (مانند دیفن‌هیدرامین، پرومتازین، کلرفنیرآمین): این داروها با کاهش آزادشدن هیستامین در بدن، باعث کم‌شدن ترشحات ریه و خلط می‌شوند. بیشتر داروهای سرماخوردگی حاوی آنتی‌هیستامین هستند.
4- دکونژستان‌ها (ضداحتقان‌ها) مانند فنیل‌افرین و پسودوافدرین: این داروها باعث تنگ‌شدن عروق‌خونی در ریه‌ها و بینی می‌شوند و احتقان را کاهش می‌دهند. بیشتر داروهای سرماخوردگی هم حاوی ضداحتقان هستند.
5- داروهای تسکین‌دهنده: در بسیاری موارد، می‌توان با استفاده از شیر ولرم، عسل، آبلیمو و بخور آب (یا اکالیپتوس) و دم‌کرده آویشن سرفه را کاهش داد. این روش‌ها به‌خصوص در سرفه خشک اثربخشی خوبی دارند.
نوشیدن آب ولرم فراوان هم در مورد سرفههای خلطدار یکی از راههای رقیق‌کردن خلط و دفع راحت‌تر آن است که حتی در مواردی بیش از مصرف داروهای خلط‌آور توصیه میشود. این راههای تسکینی به‌خصوص در مورد کودکان بسیار باارزش هستند.
پزشکان متخصص اطفال توصیه می‌کنند کودکان زیر شش سال از داروهای ضدسرفه استفاده نکنند، چون زیان این داروها برای آنها بیش از منافعشان است.
6- بی‌حس‌کننده‌ها و داروهای موضعی: برخی قرص‌های مکیدنی حاوی منتول، آثار ضدسرفه خوبی دارند. این قرص‌های مکیدنی را که گاهی آبنبات سرد (cold candy) می‌نامند، باعث ضدعفونی‌شدن و تسکین گلو، حلق و حنجره می‌شوند.
به‌علاوه، غرغره‌کردن بعضی شربت‌ها (مانند دیفن‌هیدرامین) به‌علت خاصیت بی‌حس‌کنندگی آنها باعث بهبود سرفه میشود. غرغره آب‌نمک ولرم نیز روش خوبی برای کاهش سرفه است.
بعضی داروها (مانند فنتول یا کامفر) نیز روی گلو یا سینه افراد بیمار زده شده و باعث تسکین سرفه می‌شوند.
عوارض جانبی و گروه‌های پرخطر
همه داروها (چه داروهای با نسخه چه بدوننسخه) عوارض جانبی دارند. در مورد داروهای ضدسرفه هم همین‌طور است.
یکی از گروه‌های حساس به این داروها، کودکان هستند. مصرف داروهای ضدسرفه، در کودکان زیر 6 سال نباید سرخود باشد و فقط تحت‌نظر پزشک امکان‌پذیر است.
سالمندان نیز جزو گروه‌های پرخطر هستند. این افراد چون معمولا داروهای دیگری را همزمان مصرف می‌کنند، امکان دارد دچار تداخل دارویی شوند.
به یاد داشته باشیم «بدوننسخه بودن دارو دلیل بر بی‌خطر بودن آن نیست!»
افراد دیابتی نیز باید این داروها را با احتیاط مصرف کنند، چون بیشتر آنها حاوی شیرین‌کننده قندی هستند.
اگر فردی هر داروی دیگری را مصرف می‌کند، باید در مصرف داروهای ضدسرفه نیز محتاط باشد. مثلا بعضی داروهای ضدسرفه، حاوی استامینوفن هستند و اگر فردی قرص استامینوفن می‌خورد، باید احتیاط کند، چون شاید مقدار این دارو در بدنش زیاد شود که خطرناک است.
بعضی داروهای ضدسرفه (مانند دکسترومتورفان) با داروهای ضدافسردگی تداخل دارند و بعضی نیز باعث افزایش فشارخون می‌شوند که ممکن است خطرناک باشد.
دکسترومتورفان جزو داروهایی است که مصرف زیادتر از حد آن آثار توهم‌زایی دارد. سایر عوارض آن شامل تهوع، خواب‌آلودگی و استفراغ است.
بعضی از داروهای ضدسرفه، باعث گیجی و رخوت می‌شوند، بنابراین نباید بعد از مصرف آنها رانندگی کرد یا با ماشین‌های سنگین کار انجام داد.
به‌طور کلی فرد باید بعد از خرید دارو، دستورالعمل، توضیحات و هشدارهای روی جعبه را به دقت مطالعه کند یا از دکتر داروساز مسوول داروخانه، در مورد عوارض جانبی آن سوال کند.
طول درمان با داروهای ضدسرفه معمولا حدود یک هفته است، اما بعد از رفع سرماخوردگی معمولا سرفه تا چند روز باقی می‌ماند.
با این حال اگر بعد از چند روز مصرف دارو، سرفه بهتر نشد یا شدیدتر شد، یا اگر سرفه همراه با خلط خونی یا درد قفسه‌سینه بود، باید به پزشک مراجعه کرد و از خوددرمانی پرهیز کرد.
بخش سلامت تبیان