خواص چغندر لبوئي

« کشت و پرورش چغندر قند »چغندر قند با نام علمی Beta vulgaris  از فامیل  اسفناج یا  chenopediceae میباشد.در
سال 1747 م کیمیادان المانی به نام مارگراف کشف نمود که از چغندر قند نیز
قندی شبیه به قند نیشکر استخراج میشود . کشت چغندر قند در حدود 200 سال
قبل باز میگردد این گیاه دوساله است اما تحت سرمای شدید در سال اول به گل
میرود . مقدار قند در ارقام اصلاح شده به 16 تا 20 % میرسد که از امراض و
کمبود مواد غذائی موجب افزایش ریزش برگها شده و عملکرد را پائین میاورد .
آب درحدود 70 تا 80 % وزن خشک گیاه را تشکیل میدهد و در تمام اندامهای
گیاه موجود بوده و عامل اصلی انتقال تبدیل قند از برگها به ریشه میباشد . بطور
کل چغندر قند به شرایط متنوع محیطی مانند گرما و سرما ، خشکی و شوری خاک
مقاوم است و خاکهای بارور با زهکشی خوب وبافت متوسط  و PH  مناسب خنثی تا
کمی قلیایی برای کشت چغندر قند مناسب میباشد . به علت دارا بودن ریشه قوی
و طویل به خاک سبک ، نرم ، عمیق و قابل نفوذ احتیاج دارد که از نظر مواد
غذائی کاملا قوی و غنی باشد . فرآیند های چغندر قند : قند ،
ملاس و تفاله میباشد که از ملاس تهیه الکل و گلومیتالیک میسازند و از
تفاله آن پکتین و اسید گالاکتونیک جهت تهیه ویتامین C   میسازند .تاریخچه چغندر قند:در
بین گیاهان صنعتی چغندر قند گیاهی است نسبتا جدید که با سابقه کشت و کار
آن در دنیا به عنوان یک نبات زراعتی و صنعتی به حدود 200 سال میرسد و قبل
از بوجود آمدن و شناخت خواص چغندر قند و آشنائی با طرق استخراج قند ازریشه
این گیاه قند مورد ضرورت بشر از نیشکر بدست میامد .کشت این
گیاه اولین مرتبه در خاور میانه انجام شد و از قرن 5 و 6 میلادی در یونان
و رومانی نیز کشت میگردد. در آن زمان از برگ و ریشه آن به عنوان سبزی
استفاده میشد و عصاره ریشه آن برای تهیه شربتی که شباهت به عسل داشته و
عسل گیاهی نامیده میشد بکار برده میشدو استفاده از چنین ماده ای تا قرون
وسطی نیز ادامه داشت و علاوه بر چغندری که دارای ریشه سفید بوده به
چغندرهائی باریشه های زرد وصورتی و قرمز رنگ نیز اشاره شده و تا اوخر قرن
18 ازآن برای علوفه دام استفاده میشدو در سال 1575الیویه دوسر(ص218 زراعت
گیاهان صنعتی  ) دریافت که میتوان از ریشه این گیاه قند استخراج نمود و
مدعی بود هر گاه عصاره ریشه این گیاه را خارج کرده و مدتی آنرا بجوشانید
مایع غلیظی مانند شربت از آن خارج میشود .در سال 1840 صنعت چغندر قند رونق
زیادی یافت و مقدار تولید قند در جهان به 1200000و در سال 1890 به 3640000
تن رسید.

سابقه کشت چغندر قند :در
زمانهای قدیم در سواحل مدیترانه گونه های متفاوتی از چغندر را به عنوان
سبزی کشت میکردند در آن زمان چغندر قند را برای مصرف برگش کشت می کردند .
در تمدنهای یونان و روم یکی از مملکتهای با ارزش غذائی به شمار میرفت .
اسامی متعددی برای چغندر قند در زبانهای باستانی متفاوت آمده که ظاهرا از
ریشه سیکو لا مشتق گردیده است .کشورهای مهم تولید کننده چغندر قند در جهان :مهمترین
آنها در درجه اول کشورهای اروپائی است که عبارتند از: آلمان شرقی و غربی ،
اتریش ، انگلستان ، بلژیک ، بلغارستان ، پرتغال ، دانمارک ، فرانسه ،
فنلاند و غیره .در آسیا  عبارتند از : ایران ، ژاپن ، سوریه ، کره و هندوستان میبــــاشد .در
آفریقا عبارتند از : الجزایر ، تونس ، مراکش ودر امریکا کشورهایی مانند
شیلی ، اروگوئه ، کانادا و ممالک متحده آمریکا در قاره آمریکا در زیر کشت
چغندر قند قرار دارند.فصل دوم  خصوصیات گیاهی : چغندر
قند با نام علمی Beta vulgaris  گیاهی است دو ساله از فامیلی اسفناج یا
chenopediceae  که به صورت گیاهی دوساله زراعت میشود . چغندر گیاهی است دو
ساله که تحت تاثیر سرمای شدید در سال اول نیز به گل مینشیند .برگ
این گیاه شبیه برگ چغندر برگی است و تا پایان دوره رویشی به حالت طوقه ای
باقی میماند برگها دارای دمبرگها طویل ، بیضوی شکل و تا حدودی به رنگ سرخ
تا سبز دیده می شود بین برگ و رنگ ریشه همبستگی وجود دارد .چغندر
قند در دوره رشد رویشی فاقد ساقه بوده وبه صورت مجموعه ای از برگهای بزرگ
افقی تا عمودی دیده میشود دوره رشد چغندر برای تولید قند 6 تا 9 ماه است .
چغندر قند ریشه غده ای توسعه یافته مستقیمی دارد که به سرعت رشد میکند وپس
از مدت کوتاهی تا عمق 170 تا 200 cm در خاکهای نفوذ پذیر نفوذ میکند
وهنگامی که سن گیاه به 6 – 8 هفتگی رسید دو ردیف ریشه جانبی از داخل
شیارهای طرفین ریشه ضخیم میروید که در سیستم توسعه یافته ای از ریشه های
کوچک را تا عمق 35 cm خاک به وجود میاید و ریشه های قوی دیگری نیز از قسمت
های پائین تر از ریشه انشعاب یافته ودر خاک عمقی نفوذ میکند وسیستم ریشه
چغندر از خاک سطحی ونیز عمقی به جذب آب و مواد غذایی می پردازد .محصولی زراعی چغندر ریشه ای است که از سه قسمت تشکیل شده است : 1 – طوقه که قسمت بالایی ضخیم شده محور زیر لپه است وبرگهای از آن منشاء میگیرد . 2 – منطقه کوتاه وصافی در زیر طوقه که گردن گفته میشود وگردن قطورترین نقطه ریشه بوده و از رشد محور زیر لپه به وجود میاید . 3 – قسمت گوشتی ریشه که ذخیره قند در آن انجام میگیرد و به ریشه مستقیم وکم قطری منتهی میشود . مقدار
قند در منطقه گردن وطوقه پائین است که مقدار قند در ارقام اصلاح شده به 16
– 20 در صد میرسد این ارقام برای قند بیشتر واصلاح کمتر انتخاب میگردند .
برگها در چغندر قند به صورت مارپیچ تنگ و به هم فشرده از مرکز طوقه منشاء
میگیرد . ساقه گل دهنده چغندر از مرکز طوقه رشد میکند وبه روی برگهای کوچک
وباریک بوجود میاید . برعلاوه قند درریشه دارای
مقادیرزیادی پوتاشیم است ولی مقادیر ویتامین C و ویتامین های B در حد
متعارف است.مقدار کاروتین آن ناچیز ولی مقدار نیترات نسبتا زیاد است قند
طبیعی و مگنیزیم موجود در آن در تشکیل استخوان بندی اطفال تاثیر دارد .
ویتامین B و فسفر در آن در ترمیم سلولهای عصبی نقش دارد و تسکین دهنده
اعصاب است .رشد زایشی چغندر قند :1 – بهاره سازی : چغندر
قند گیاهی است دو ساله و چرخه زندگی کامل آن شامل دوره ای از رشد رویشی ،
بهاره شدن در دماهای پائین ، تولید ساقه گلدار وتولید بذر است . نیاز به
بهاره شدن اجباری است و تاج بهاره نشده ساقه تولید نمیکند اما برای بهاره
شدن دوره جوانی وجود ندارد و بذر و گیاهچه هر دو میتوانند واکنش نشان دهند
مانند بسیاری از دیگر گونه ها ، دمای مطلوب برای بهاره شدن 5 – 10 درجه
سانتی گراد است چغندر قند گیاه روز بلند است .2 – تولید ساقه گلدهنده و گلدهی : ساقه
چغندر قد بلند و زاویه دار است چندین برگ جدید روی ساقه تولید میشود نخست
برگها بزرگ و دارای دمبرگ هستند و از نظر اندازه مشابه برگهای تولید شده
در سال اول میباشند همچنان که ساقه طویل میشود برگهای بعدی کوچکتر شده و
دارای دمبرگ هستند و دارای دمبرگ کوتاهتر هستند و نهایتا برگهای فاقد
دمبرگ تولید میشود . استقرار گیاه و رشد رویشی آن :در
بیشترزراعتهای نوین از بذرهای تک جوانه ای استفاده میکنند و با هدف تولید
برای حداقل 75000 بوته در هکتار 100000 بذر توسط بذرافشانهای دقیق کار کشت
میشود گیاهچه های تولید شده از بذرهای بزرگتر قویتر از گیاهچه های تولید
شده از بذرهای کوچکتر میباشد . درجه بندی بذر یک بخش مهم از تولید بذر است
.تجمع قند در ریشه : مقدار قند
در منطقه گردن و طوقه پائین است و مقدار قند در ارقام اصلاح شده به 16 تا
20 درصد می رسد. امراض و کمبود مواد غذایی موجب افزایش ریزیش برگها گشته و
عملکرد را پائین می آورد زیرا در این حالت برگهای جدید بوجود می آید که
صرفاً بامصرف قند ذخیره شده ریشه رشد می کند. معمولاً ساقه گل دهنده لبلبو
قندی که در سال دوم رشد بوجود می آید از مرکز طوقه رشد می کند. گلها کوچک
و درروی گل آذین خوشه ای مرکب بطور منفرد با دسته جات 2 تا 7 گلی مشاهده
می شوند. خود عقیمی و دگرگشتی ( القاح غیر خودی ) بر گیاه حاکم است باد
عامل مهم در گرده افشانی بشمار می رودچغندر قند از محصولاتی است که
راندمان تجمع انرژی در آن بالا است زیرا نسبت تنفس به فتوسنتز پائین است .
در نتیجه قند مازاد بر مصرف کم وبیش در تمام دوره رشد گیاه وجود داشته و
در ریشه ذخیره میگردد . در کشت خزانی چغندر قند باید محصول را در اوایل تا
اواسط بهار قبل از گرم شدن شبها برداشت نمود . هر عامل زراعتی که موجب
تحریک رشد رویشی در مراحل نزدیک به برداشت گردد ( مانند کود N ویا
رطوبتهای بالای خاک ) از تجمع قند در چغندر جلوگیری میکند . دو عامل به حداکثر رساندن تجمع قند در بعضی از مراحل رشد :1) آهسته و کند شدن رشد برگها و ریشه 2)
تعادل مطلوب بین فتوسنتز و تنفس به علت روزهای آفتابی و روشن که موجب
بالایی فتوسنتز می گردد و شبهای خنک که تنفس را پایین نگه می دارد.آب و مواد خشک :آب
در حدود 70 تا 80 در صد وزن خشک گیاه را تشکیل میدهد و در تمام اندامهای
چغندر قند وجود داشته و عامل اصلی تبدیل و انتقال قند از برگها به طرف
ریشه میباشد و مواد خشک  در برگها و ریشه گیاه وجود داشته و مقدارآن حدود
20  تا 30 درصد میباشد و مواد خشک چغندر قند شامل مواد آلی و معدنی است که
مقدارمواد معدنی در دوره رشد نبات در حال افزایش است و هر
چه مقدار مواد خشک در ریشه زیاد باشد به همان اندازه نسبت مقدار قند آن
زیادتر است . چغندر قند برعلاوه قند دارای مقدار کم ویتامین C و ویتامین
های B میباشد. مواد آلی  چغندر قند عبارت از مواد قندی و غیر قندی است که مواد غیر  قندی شامل :الف : مواد غیر قندی نایتروجن دار مانند نیترایتها ، آمیدها ، اسیدهای آمینه ، آمونیاک ، بتائین و سفیده مانندها .

ب : موا دغیر قندی بدون نایتروجن مانند قند انورت ، گلکتوز ، ارابینوز ، رافیناز و مواد چربی .مواد
معدنی در چغندر قند شامل مکروالمنت ها و مایکرو المنت ها است که مکرو
المنت ها شامل پتاشیم ، سودیم ، مگنیزیم ، کلسیم وفسفر و مواد مایکرو
المنت ها شامل بوران ، آهن ، منگنز و مس است .سازگاری با محیط :      
لبلبو قندی سازگاری وسیعی به شرایط محیطی متنوع دارد، به سرما و گرما
نسبتاً مقاوم است ، تحمل خشکی را دارد. عوامل محیطی مانند حرارت، نور، طول
روز و رطوبت خاک تا حد زیادی تعیین کننده نحوه رشد و ذخیره قند در ریشه می
باشد. خاکهای بارور،‌ دارای زهکشی خوب، بافت متوسط و PH خنثی تا کمی
قلیایی برای لبلبو قندی مناسب است. عملکرد در خاکهای نیمه سنگین بشرط وجود
زهکشی خوب نیز مطلوب می باشد .به شوری خاک مقاوم است اما چون
تولید آن پرهزینه است باید تولید آنرا در خاکهای حاصلخیز وشرایط محیطی
بسیار مناسب محدود نمود . بهترین شرایط محیطی برای تولید چغندر قند بهاره
وجود یک فصل رشد طولانی با گرمای معتدل تابستان (حرارت حداقل کمتر از 35
درجه سانتی گراد )برای حصول حداکثر رشد و در تعقیب آن یک خزان آفتابی است
که حرارت شبهای آن پائین و درجه حرارت به یخبندان نزدیک باشد . چغندر قند
را در نواحی که زمستان خنک  و ملائم دارد در خزان میکارند در این نواحی
وجود هوای گرم بیش از 20 درجه سانتی گراد در شبهای بهار عامل محدود کننده
در تجمع قند است زیرا قند ذخیره شده به مصرف تنفس میرسد . چغندر قند به
نور زیادی برای رشد و تجمع قند در ریشه نیاز دارد ممکن است که در کشت
خزانه چغندر قند مقدار نور مورد نیاز محصول در روزهای کوتاه وابری زمستان
تامین نشود وتجمع قند به روزهای طویلتر وآفتابی تر بهاری وابسته است چنین
شرایطی موجب تاخیر در رشد و برخورد دوران رسیدگی محصول با هوای گرم
بهارگشته و عملکرد پائین میاید . وجود هوای ابری و کم نور نیز در خزان
برای چغندر بهاره نا مطلوب است . با اینکه این نبات به خشکی مقاوم است اما
حصول یک عملکرد بالا مستلزم وجود رطوبت کافی ویک برنامه ریزی دقیق آبیاری
است .مقاومت چغندر قند به شوری خاک پس از استقرار اولیه بوته بسیار زیاد است . این
گیاه خود را  با هر نوع شرایط آب و هوائی وفق میدهد ولی بهترین رویش در آب
و هوایی صورت میگیرد که دارای دمای متوسط باشد همانند آب وهوای مناطق
مدیترانه ای .

با گرمای زیاد در افزایش وزن و رشد برگها ، زیاد شدن سطح برگ
و سطح کاربن گیری تعادل مطلوبی به وجود میاورد . ولی با کوتاه شدن روزها
به حدود 6 ساعت حتی با افزایش دما نیز نمیتوان تعادل فوق را به وجود آورد
و در نتیجه ریشه غده ای شکل چغندر شکل لبوئی تشکیل می شود . ارقام : ارقام دیپلوئید چغندر قند را بر اساس اندازه ریشه و میزان قند در جهار گروپ یا تیپ قرار داده اند :1-
تیپ E : عملکرد ریشه در ارقام این تیپ بالا اما میزان قند در آنها پائین
است با این حال این ارقام بالاترین عملکرد قندی در هکتار را دارند . این
ارقام دیر رس و مناسب نواحی با فصل رشد طولانی میباشد . 2- تیپ N : مقدار قند و اندازه ریشه در این تیپ متوسط است . ارقام مناسب شرایط بالائی از باروری خاک با محیط مساعد رشد میباشند .3- تیپ Z : ارقام این تیپ زود رس دارای مقدار قند بالا وریشه کوچک بوده و عملکرد وزنی آنها در هکتار پائین است .4- تیپ ZZ : این تیپ شامل انواعی است که مقدار قند بسیار زیادی دارد ولی در زراعت مورد استفاده قرار نمیگیرد .بطور
کل چغندر قند نباتی دیپلوئید است بعضی ارقام زراعتی چغندر قند هایبرید است
ارقام هایبرید بر تولیدی از نوع دیپلوئد تهیه کرده اند که از نظر رشد در
صد و عملکرد قند در هکتار بسیار مطلوب است .انواع بذر در چغندر قند :1-
بذر معمولی : بذر معمولی یا چند جوانه ای چغندر قند بذریست مرکب و
دیپلوئید . هر بذر از تعدادی دانه تشکیل شده است بهم چسپیده و موقعی که
بذر را در شرایط مناسب خاک قرار گیرد از هر بذر چند جوانه خارج و هر جوانه
تولید یک بوته چغندر مینماید .2- بذور منوژرم : در کشورهایی که آب وهوای آن مناسب است از بذرهای منوژرم یا تک جوانه
ای برای تولید چغندر قند  استفاده میکنند .این بذر فقط از یک جوانه تشکیل
شده و چون در خاک مناسبی قرار گیرد از هر دانه یک جوانه به وجود میاید که
در نتیجه عمل تنک کردن آن ساده است و هزینه کارهای زراعتی نیز کمتر است
این مسئله در ممالکی که در دستمزد کارگران زیاد است بی اندازه حائز اهمیت
است .تناوب زراعتی :چغندر قند
به ساختمان عالی خاک نیاز دارد بنا براین بهتر است بعد از تحولات علوفه ای
چند ساله کود سبز و یا کود عضوی فراوان (30 -50 تن در هکتار ) و به عنوان
اولین محصول وجینی در تناوب قرار گیرد . چغندر قند به مواد غذائی زیاد
احتیاج دارد پس باید زمین از علفهای هرز پاک شود و ساختمان خاک بهبود یابد
بنا براین جهت محصول بعدی میتواند از این شرایط مطلوب استفاده کند . چغندر
قند را نباید بیش از یک بار 4 -5 ساله در یک قطعه زمین کاشت در غیر این
صورت کمبود مواد غذائی باعث توسعه بیماریها میشود و موجب نقصان عملکرد
میشود . چغندر قند را میتوان در صورت عدم وجود بیماریهای ریشه ای مشترک در
مزرعه با محصولاتی مانند یونجه ، شبدر ، غلات دانه ریز ، سیب زمینی ، ذرت
ولوبیا در تناوب قرار داد . طول دوره رشد چغندر قند زیاد بوده وبرداشت آن
( در کشت بهاره ) به خزان وحتی زمستان میانجامد.مثالهائی از تناوب چغندر
قند عبارتند از : یونجه ( 4- 5 سال )سیب زمینی ، ذرت ، گندم ، آیش شبدر ،
گندم یا جو ، کود سبز ، حبوبات یا سویا . در زمینهای مکانیزه میتوان تناوب زیر را برقرار نمود :سال اول – شبدر . سال دوم – غلات . سال سوم – حبوبات . سال چهارم – غلات .در مناطق سرد سیر که کاشت یونجه مکانیزه نیز متداول است تناوب زیر قابل اجرا است :سال اول – یونجه . سال دوم و سوم – یونجه . سال چهارم – چغندر قند . سال پنجم – گندم .درمناطقی که شرایط برای کشت چغندر و پنبه مناسب است و آب کافی نیز وجود دارد اجرای تناوب زراعتی چهارساله زیر قابل اجرا است :سال اول – پنبه . سال دوم – گندم . سال سوم – چغندر قند . سال چهارم –  گندم .در
مناطقی که آب موجود محدود و برای تمام زمینها زراعی کافی نبوده به اندازه
مشروب کردن سطح زمین از اراضی زراعتی باشد در این صورت اجبارا تناوب زیر
به کار میرود :سال اول – چغندر قند . سال دوم – آیش . سال سوم – گندم . سال چهارم – آیش .در صورتیکه در منطقه ای آب تابستانه و زمستانه محدود و برای آبیاری قسمتی از زمینهای زراعتی کافی باشد تناوب زیر به کارمیرود :سال اول – چغندر قند . سال دوم – گندم . سال سوم – آیش .لبلبو
قندی به ساختمان عالی خاک نیاز دارد بنابراین بهتر است بعد از بقولات
علوفه ای چند ساله، کود سبز و یا کود آلی فراوان و به عنوان اولین محصول
وجینی در تناوب قرار گیرد، اگر چه لبلبو قندی به مواد غذایی زیادی نیاز
دارد و خاک را تا عمق 80 الی 125 سانتی متری از مواد غذایی تهی می سازد
اما زمین باقیمانده از آن فاقد علفهای هرز بوده و ساختمان خاک را بهبود می
بخشد. لبلبو قندی با سایر لبلبو ها، گیاهان جنس کلم و جنس اسفناج در بعضی
بیماریها مشترک بوده و نباید با آنها در تناوب قرار گیــــرد.

فصل سوم تهیه زمین :چغندر
قند به بستر عالی و عاری از علف هرزه نیاز دارد . خاک سطحی باید ریز تا
حدی متراکم و فاقد پستی و بلندی در مسیر بذر باشد تا جوانه زدن یک نواخت
وسریعی حاصل گردد . عدم تقویه ، زهکشی نا مطلوب و تراکم بیش از حد خاک
بسیار مضر است . هر چه پوکی خاک عمق بیشتر باشد شکل ریشه که نقش مهمی در
فرایند استخراج قند دارد بهبود بیشتری پیدا میکند. در شرایطی که محصول در
خزان کاشته میشود بایستی بلافاصله بعد از برداشت محصول قبل زمین را در
حالت گاورو شخم زد تا بقایای گیاهی بطور کامل بپوسد . در صورتیکه زمین زیر
کشت رشقه باشد لازم است در آواخر جوزا تا اویل سرطان شخم زده شود تا مرگ
رشقه با پوسیدگی بقایا اتفاق افتاده و کنترل کامل علفهای هرزه امکان پذیر
گردد .اگر چغندر قند بعد از رشقه و در بهار کاشته شود باید رشقه را در
آواخر تابستان و حد اقل یک ماه قبل از شروع بارندگی خزانی همراه با مقدار
زیادی رشد و رویش شخم زد تا آن را از استقرارمجدد رشقه جلوگیری کند . بهتر
است رشقه را با یک علفکش سیستمیک مثل2.4.D خشک کرد .عمق کشت چغندر قند : در
دهه اخیر عمق کشت افزایش یافته است و معمولا در اورپای شمالی 25 cm و در
جنوب اروپا اغلب عمیق تر است . بعضی اوقات در چرخه تناوب با گیاهان مختلف
عمق شخم خاک متفاوت است و معمولا قبل از کشت چغندر قند شخم نسبتا عمیق زده
میشود . عمق کشت از 15 تا 45 cm متفاوت بوده و معمولا کشت چغندر قند با
عمق 30 cm بیشترین عملکرد را دارد . هر چه عمق شخم عمیق تر باشد علفهای
هرز را کنترل می کند . در بعضی مناطق افزایش عمق شخم تا 6 cm باعث 1- 6
درصد افزایش عملکرد میشود . در خاکهای سیلتی لوم کاهش عمق کشت تا 15 cm
احتمالا به دلیل تجمع مواد آلی در سطح خاک عملکرد را افزایش میدهد.روشهای تهیه بستر بذر:روش مناسب تهیه بستر بذر و عملیات خاک ورزی مورد نیاز متغیر است در مزارعی که خزان شخم زده شود و سطح خاک صاف و نرم است یا در خاکهای شنی که در بهار توسط گاو
آهن و غلطک متصل به آن شخم خورده ممکن است یک یا دو بار هرس زدن قبل از
کشت کفایت کند در برخی شرایط بذر را میتوان در خاک شخم و غلطک خورده
مستقیم کشت کرد از سوی دیگر اگر لایه شخم خاک سفت و محکم شده یا کلوخه ای
باشد یا در سطح خاک غیر یکنواخت باشد یا مقدار علفهای هرز زیاد باشد تعداد
و گاهی عمق خاک ورزی باید افزایش یابد .خاکهای مناسب برای چغندر قند :چغندر
قند به علت دارا بودن ریشه قوی و طویل احتیاج به خاکی دارد که سبک ، نرم ،
عمیق و قابل نفوذ و از نظر مواد غذائی کاملا قوی و غنی باشد تا بتواند به
خوبی رشد نموده و ریشه بزرگ تولید کرده و قند کافی در ریشه ذخیره گردد . بنابرآن
خاک باید دارای عمق کافی بوده و تهویه در آن به خوبی انجام شود .از طرف
دیگر آب باران و آبیاری را به مقدار کافی و به سهولت در خود جذب و مدت
لازم نگهداری نماید تا به این طریق قسمتی از نیاز آبی آن مرتفع گردد .هر
گاه چغندر قند در خاک سفت و یا خاکی که دارای سنگ کاشته شود و قسمت
انتهائی ریشه آن به جسم سختی برخورد نماید انتهای ریشه منشعب شده  در
نتیجه مقدار قند ریشه کاهش میابد .چغندر قند اغلب در مناطق
معتدله یا نیمه مرطوب کشت میشود که در ان جا خاک در پایان زمستان مرطوب
بوده اما در طول بهار دوره های خشکی وجود دارد در این نواحی چغندر فند در
بهار کشت میشود و چون معمولا با افزایش دوره رشد عملکرد افزایش میابد
تاریخ کشت باید تا حد امکان زود باشد اما در بعضی موارد ممکن تعویق
انداختن کاشت به منظور تامین شدن حداقل دما برای جوانه زنی ضروری میباشد .کاشت
زود خطر فشردگی خاک و خسارت نا شی از بسیاری از بند پایان خاکزی را افزایش
میدهد ، همچنین اگر هوا سرد شود تولید ساقه گل دهنده نیز افزایش میابد اما
دیر کاشتن ممکن است در اثر خشکی و افزایش خسارت ناشی از آفات یا بیماریها
یی با دمای مطلوب بالاتر به جوانه زنی ضعیف منتهی گردد بنا برآن درطی دوره
کاشت قابل توصیه به محض این که خاک به قدر کافی برای تهیه بستر بذر و کاشت
انجام گیرد .خاکهائی که دارای مقدار زیاد نمک باشد برای این
گیاه مناسب نیست مقاومت چغندر قند در مراحل مختلف رشد در برابر نمک یکسان
نبوده و در جوانی حساستر است بنابــــــــــرآن درمراحل اولیه رشد وجود
نمک در خاک ، موجب کاهش سرعت و یا از بین بردن گیاه میشود.به
طور کل چغندر قند در خاکهای رسی هیومسی و خاکهای رسی آهکی و خاکهای رسی
شنی و شنی رسی به خوبی رشد کرده و محصول تولید مینمایند لیکن بهترین خاک
برای این گیاه خاکهای لومی است .در مناطقی  که مقدار ریزش
باران زیاد و چغندر قند به صورت دیمه کشت میشود میتوان این گیاه را در
زمینهای شنی که  ذرات آن  ریزباشد ،  کشت نمود . درقسمت انتخاب خاک برای
کشت چغندر قند باید به ph خاک هم توجه نمود که ph  مناسب برای کشت چغندر
قند 5/6 تا 2/7 است و بهترین ph  برای آن 7میباشد . کود کیمیا وی :مقدار
90 – 180 کیلو گرام نایتروجن در هر هکتار لازم است که نیمی قبل از کشت و
بقیه در مرحله 6 تا 10 برگی شدن به زمین اضافه گردد و در آخر رشد به هیچ
وجه از کود N استفاده نگردد چون باعث افزایش نا خالصیهای n و املاح معدنی
مانند سودیم و پتاشیم در عصاره گشته و نیز موجب زیادی رشد رویشی و نقصان
قند میشود و مقدار مصرف نایتروجن باید تا حدی باشد که تا وقت برداشت اثری
از آن در خاک نباشد . چغندر قند به 90 تا 180 کیلو گرام در هکتار اکسید
فسفر و در نواحی نیمه مرطوب و مرطوب به 100 تا 200 کیلو گرام اکسید پتاشیم
نیاز دارد که این کود به صورت قبل از کشت مصرف میشود . این
گیاه در دوره رشد احتیاج زیادی به مواد غذایی دارد و تعین هر یک از عناصر
مورد نیاز بستگی کامل به جنس و عمق خاک زراعتی ، شرایط جوی ، تیپ چغندر
قند و تناوب دارد همچنین نیاز آن به مواد غذائی در تمام دوره های رشد
یکسان نیست در اوائل دوره رشد به N و در اواسط به سایر عناصر به خصوص فسفر
و پتاشیم نیاز دارد .استفاده از کود دامی کاملا پوسیده برای تقویت زمین چغندر قند لازم است .مقدار عناصری که به زمین اضافه میگردد به مقادیر زیر جذب میشـــــود : 70 % ماده نایتروژن د ر130 روز اول دوره رشد .75  % ماده فســــــفر در 130 روز اول دوره رشد .80  % ماده پتاشیـــــم در 120 روز اول دوره رشد .100% کلسیــــــــــــم در 120 روز اول دوره رشد .

اثر کمبود نایتروجن و علایم آن :کمبود
نایتروجن در برگهای چغندر قند تقریبا در هر مرحله از نمو گیاه قابل رویت
است در خاکهایی که دارای نایتروجن اندکی اند علایم کمبود آن معمولا روی
نخستین دوبرگ حقیقی و برگهای بعدی رویت است . نشانه های که به طور کامل
مشخص کننده کمبود نایتروجن است وجود ندارد ولی در گیاهانی که دچار کمبود
هستند برگها به رنگ سبز روشن بوده و بعدا به زرد تبدیل میشوند .کمبود
نایتروجن میزان کلوروفیل و سرعت فتوسنتز را کاهش میدهد . این برگهای مسن
اغلب پیش از بلوغ پژمرده شده و ازبین میرود برگهای جدید گیاه دارای پهنک
باریک و بلند و دمبرگهای طویل هستند .به طورکل مقدار مصرف کود بستگی به عوامل زیر دارد :1
– مقدار آب موجود در منطقه : مواد غذائی مختلف برای آنکه جذب نبات گردیده
و مورد استفاده نبات گردد  لازم است در آب حل شود تا توسط تارهای کشنده
جذب شوند در غیر این صورت قابل استفاده برای نبات نیست بنابراین در مناطقی
که آب فراوان وجود دارد میتوان با مصرف کودهای کیمیاوی محصول کافی تولید
نمود .2- حاصلخیزی زمین : زمینهای زراعتی نسبت به مقدار مواد
ارگانیکی که در آنها موجود است دارای قدرت حاصلخیزی معین و مشخصی در مقابل
گیاهان میباشد بنا براین قبل از مصرف این مواد لازم است نسبت آنها را در
خاک در نظر گرفته سپس به آن مواد غذائی را اضافه نمود . از طرفی جنس زمین
در نواحی مختلف و نسبت مواد غذائی موجود در آنها متفاوت است برای رفع این
مشکل بهتر است علاوه بر مصرف مواد مورد نیاز به اندازه معین در چنین
زمینهایی تناوب صحیح اجرا شود .3- نوع عملیات زراعتی : در
خاکهائی که عملیات زراعتی درست اجرا شده باشد و محیط فعالیت ریشه در خاک
مساعد با شد میتوان با افزودن کودهای کیمیاوی و یا حیوانی به خاک محصول
قابل توجهی برداشت نمود . این عملیات عبارت از شخم به موقع و به عمق کافی
، تسطیح دقیق زمین ، تنک کردن به موقع ، وجین ، سله شکنی و مبارزه با آفات
و امراض و بیماریهای گیاهی میباشد .  تاریخ کشت :حرارت
مناسب جوانه زدن بذر چغندر قند بین 15 تا 20 درجه سانتیگراد است ولی
ازآنجا که لازم است از تمامی فصل رشد موجود استفاده گردد بایددر اولین
فرصت و بارسیدن میانگین حرارت شبانه روزی هوا به حدود 10 تا 12 درجه
سانتیگراد اقدام به کشت چغندر قند بهاره نمود در کشت خزانه چغندر قند لازم
است منتظر خشک شدن هوا و رسیدن میانگین درجه حرارت شبانه روزی هوا به حدود
20 تا 25 در جه گردید کشت زود هنگام خزانه ممکن است با هجوم آفات در اوایل
دوره رشد و نیز گلدهی روبرو شد و کشت دیر هنگام خزانی نیز ممکن است با
محدودیت مقدار رشد و برخورد عملیات زراعتی مانند تنک کردن و کنترل علفهای
هرز با دوران بارندگی گردید . تاخیر در کشت پتانسیل عملکرد
را کاهش میدهد . عملکرد گیاهانی که در تاریخ کشتهای مختلف کشت شده اند
مستقیما با مقدار تابش دریافت شده در فاصله کاشت و برداشت مرتبط
اســــــــــت.

فصل چهارم روش کاشت :کشت
چغندر قند در شرایط دیمه و نیز تحت آبیاری بارانی روی زمین مسطح و معمولا
در شرایط آبیاری سطحی به صورت جوی و پشته و شیاری کشت میشود . کشت موفق
شیاری زمانی است که با استفاده وسیع از علفکش ها ، در دست داشتن تراکتور
چرخ باریک وو سایل دقیق کاشت وابسته است . در غیر این صورت و چنانچه خاک
سنگین و یا خطر اسیب ناشی از شوری خاک وجود دارد بهتر است چغندر قند را در
طرفین پشته های عریض 90 تا 100 cm از وسط پشته تا وسط پشته مجاور کاشت .
حداقل فاصله ردیفی در کشت مکانیزه 40 تا 60 cm است . معمولا تراکم 8 تا 10
بوته در متر مربع مناسب به نظر میرسد بر این اساس با حداقل فاصله ردیف
قابل حصول 40 تا 60 cm باید فاصله نهایی بین بوته ها را در روی ردیف کاشت
در حدود 20 تا 25 cm بنحوی انتخاب نمود که تراکم مورد نظر حاصل گردد. عمق
کشت چغندر قند نباید از 3 تا 4 cm بیشتر باشد . در این شرایط میزان بذر
مصرفی 3 تا 5 kg در هکتار است و اگر عوامل محیطی و ارثی مطلوب نباشد 10 تا
20 kg در هکتار کشت شود سپس تنک کردن زمانی انجام میگیردکه همه بوته ها 4
برگ حقیقی داشته باشد و قبل از 6 برگه شدن تنک شود که تنک کردن در دو
مرحله انجام میگیرد یکی حذف سریع بوته های اضافی بطور تقریبی با وسایلی
مثل کج بیل و مرحله دوم انتخاب دقیق بوته ای است که باید باقی بماند . بطور کل بوته های باقی مانده در هر هکتار 100000 تا 120000 و حداقل 75000 بوته در هر هکتار لازم است . روشهای
تهیه بستر بذر به زمان کاشت بذر بستگی دارد ممکن است در فصل بهار تحت پوشش
یک زراعت دانه ریز یا در فصل تابستان به صورت آزاد کشت شود . تهیه زمین با
شخم خزانه سال قبل شروع و در فصل بهار برای تهیه بستر بذر دنبال میشود تا
اینکه محصول پوششی و بذر چغندرقند کاشته شوند .بذر چغندر قند
با بذرکار دقیق به میزان 60000 ژرم در هکتار که تقریبا 9 kg است  مصرف
میشود . ماه های اولیه رشد گیاه تحت محافظت محصول پوششی انجام میگیرد
بنابرآن در مقایسه با کاشت تابستانه از خطر آلودگی ویروس های زرد میکاهد .
گیاهان کشت بهـــاره ریشه عمیق تر و قوی تر ایحاد میکنند و در مرحله
زمستان گذرانی سالم تر میماننـــــــــــــد .رطوبت
خاک اغلب در تابستان محدود است از این رو در تهیه بستربذر، تعداد رفت و
آمدهای ماشین آلات در مزرعه باید به حداقل برسد اگر آبیاری به صورت بارانی
یا ردیفی در مزرعه انجام گیرد احتمال رویش سریع و سطح سبز یکنواخت بیشتر
است .  آبیاری :نقصان
عملکرد وزنی ریشه همراه با افزایش غلظت قند در ریشه از عکسعملهای مهم
چغندر قند در مقابل تنش مختصر رطوبتی است ولی اگر تنش اب شدید باشد کل
مقدار قند تولیدی در هکتار نقصان میابد . ظاهرا چغندر قند دو سوم آب مورد
نیاز خود را از لایه سطحی خاک و تا عمق 60 cm میگیرد . بنا  برآن تامین
رطوبت کافی تا عمق از خاک برای حصول حداکثر عملکرد ممکنه ضرورت دارد و
اولین ابیاری چغندر قند را که قبل یا بلافاصله بعد از کشت انجام میگیرد
بطور سنگین انجام میدهند و خاک را تا عمق حداقل یک متر مرطوب میسازند .
آبیاری دوم را به فاصله کوتاهی بعد از آبیاری اول و به طور سبک انجام
میدهند تا در سبز شدن تسریع شود . آبیاریهای بعدی را تا زمان تکمیل تنک
کردن محصول هنگامی انجام میدهند که در حدود 50 % رطوبت قابل استفاده تا
عمق 60 cm مصرف شده باشد . طی این آبیاریها خاک را تا همین عمق مرطوب
میسازند آبیاریهای بعدی را به تدریج انجام میدهند بطوریکه عمق مرطوب سازی
خاک با فرا رسیدن نیمه دوم فصل رشد به حدود یک متر رسیده باشد این آبیاری
راباید تا آخر فصل رشد حفظ نمود و با رسیدن به آخر فصل رشد فواصل آبیاری
را زیاد میکنند و در کشت خزانه این آبیاریها ممکن است هنگامی انجام دهند
که در حدود 65% رطوبت قابل استفاده نباتاز خاک خارج شده باشد
و در کشت بهاره میتوان از زمانیکه میانگین حرارت شبها به کمتر از 20 در جه
سانتیگراد رسید تاخیر تدریجی در آبیاری پرداخت به طوریکه با رسیدن میانگین
حرارت شبها به 15 درجه سانتیگراد هنگامی آبیاری نمود که در حدود 65% رطوبت
قابل استفاده از خاک خارج شده باشد و آخرین آبیاری پس از تخلیه یا
تبخیر75% رطوبت قابل استفاده از خاک انجام پذیرد . خالی شدن خاک از رطوبت
و n در اواخر فصل رشد موجــــــب متوقف شدن رشد قسمتهای هوایی و افزایش
ذخیره قند در ریشه میگرددو و معیار قند را افزایش میدهد . معمولا آخرین
آبیاری را 4 تا 6 هفته قبل از برداشت انجام میدهند و چنانچه خاک سخت شده
باشد به یک آبیاری سبک برای گاورو شدن خاک در زمان برداشت نیاز است. چغندر
قند به علت آنکه برگهای پهن و توسعه یافته داردو تنفس و تبخیر آن از طریق
برگها زیاد است در دوره رشد خود به آب زیادی نیاز دارد مصرف آب کافی موجب
بالا بردن ماده خشــک گیاهی خواهد شد و این مقدار آب در
برابر تغیرات ریشه متغیر است مقدار نیاز آبی چغندر قند نسبت به سایر
گیاهان در مو قع جوانه دو برابر است بذر چغندر در این مرحله در اطراف خود
حدود 120 تا 150 در صد وزنش آب لازم دارد تا جوانه آن از بذر خارج شود .فواصل
و تعداد آبیاری و مقدار مصرف آب بستگی به شرایط جوی چون مقدار ریزش باران
، در جه حرارت ، در صد رطوبت محیط و تیپ چغندر دارد .مقدار مصرف آب در
ابتدای رشد نبات کم و فواصل آبیاری زیادتر است . بطور کلی فوا صل آبیاری
در مراحل اولیه رشد به ویژه در فصل بهار با در نظر گرفتن در جه حرارت محیط
هر 10 تا 14 روز یکبار است و در تابستان هر 7 تا 8 روز یکبار باید انجام
شود .چغندر قند بطور کل در دوره رشد به 6000 تا 8000 متر
مکعب آب در هر هکتار احتیاج دارد ولی در کشورهایی که آب و هوای خشک دارند
و ریز ش باران درآنها کم است کشت دیمه امکان ندارد و باید در دوره رشد
گیاه را آبیاری نمود در اینگونه شرایط آب مورد نیاز حدود 10000 تا 12000
متر مکعب است . هر گاه چغندر قند قبل از برداشت آبیاری نگردد غلظت قند در
ریشه زیاد گردیده و ادامه این وضع موجب کم شدن وزن ریشه میگردد .

فصل پنجمکنترل علفهای هرز:چغندر
قند در مراحل اولیه رشد نسبت به رقابت علفهای هرز بسیار حساس است .کنترل
علفهای هرز طی تهیه بستر و همچنین با انجام وجین مکانیزه با چنکگ گردان یا
دندانه سبک انگشتی در روی ردیفهای کاشت و نیز بین ردیفهای کاشت صورت
میگیرد . از حدود یک هفته بعد از کاشت فقط میتوان بین ردیفها را
کولتیواتور زد در صورتیکه تنک کردن به وسیله کارگر انجام میشود میتوان به
وجین همزمان با تنک کردن اقدام نمود .کنترل علفهای هرز در
کشت خزانه باید بیشتر توجه شود چون مبارزه مکانیکی به علت بارندگی محدود
میشود .علف کشهایی چون رونیت و اپتام را میتوان را میتوان قبل از کشت در
زمین پاشید و با خاک مخلوط کرد . علفکش بتانال را میتوان بعد از سبز شدن
چغندر قند حداقل 2 برگه باشد ولی علفهای هرز جوان و کمتر از 4 برگ داشته
باشد بکار برد . علفکش پیرامین از برگ و ریشه علفهای هرز جذب شده و به
صورت قبل از کشت و نیز در مراحل مختلف رشد برای کنترل علفهای هرز چغندر
مصرف میشود . برای کنترل کامل علفهای هرز و رفع ضرورت وجین دستی لازم است
از چند علفکش استفاده گردد تا طیف عمل کنترل زیاد و انواع علفها مورد
کنترل قرار گیرد .دو طریق ازبین بردن علفهای هرز : 1- با استفاده از مبارزه زراعتی :زمینی
که چغندر قند کشت خواهد شد اگر به موقع و به عمق معین شخم زده شود به
مقدار زیاد باعث از بین بردن و یا کاهش علفهای هرز میگردد و از طرف دیگر
در صورتیکه در هر منطقه کاشت چغندر قند در زمان مناسب انجام شود رشد و نمو
به موقع چغندر قند بطوریکه پوشیده نشود میتوان با استفاده از کولتیواتور
مخصوص علفهای هرز را تا حد ممکن از بین برد .2- مبارزه کیمیاوی :در
مزارع چغندر قند انواع مختلف علفهای هرز که شامل علفهای هرز یک ساله و یا
دائمـــیاست رشد و نمو مینماید مبارزه کیمیاوی با علفهای هرز دائمی و یا
چند ساله عموما مشکلتر ازعلفهای هرز یک ساله میباشد و حتی با استعمال
علفکش های مختلف نمیتوان آنها را از بین برد لیکن از بین بردن علفهای هرز
به وسیله سموم مختلف مانند پیرامین ، رونیت ، ترفلان و رومین انجام میشود .آفات و امراض :چغندر
قند مورد حمله آفات و عوامل بیماری زیادی قرار میگیرد و از آنجائیکه سود
تولید چغندر به عملکرد حاصله و کاهش هزینه تولید وابستگی دارد لازم است
برنامه ریزی دقیقی برای مبارزه با آفات و امراض آن به عمل آید تا از افت
عملکرد پیشگیری شود .چغندر قند مورد هجوم کرم برگخوار یا کارادرینا ، بید ، چند حشره از جنس اگروتیس ، کک ، کفشدوزک ، مگس و شته قرار میگیرد .کرم
برگخوار چغندر قند از آفات مهم آن محسوب میشود که بسیاری از محصولات زراعی
را مورد حمله قرارمیدهد . رنگ آن بطور معمول سبزاست ولی گاهی برنگ قهوه ای
و حتی سیاه دیده شده است . مگس چغندراز پارانشیم برگ تغذیه میکند
ودالانهایی در برگ بوجود میاورد که بهم پیوسته و به لکه های بزرگی تبدیل
میشود .مبارزه با این آفت از طریق سمپاشی با سموم فسفره مانند دیازینون یا
دیمتوات و نیز شخم بقایای محصول و کنترل علفهای هرز انجام پذیر است. شته
برگ باعث پژمردگی برگ ، پیچیدگی برگ و زردی برگها و خشک شدن برگ میشودو
مبارزه با این مرض از سموم کیمیائی باید برای حفاظت این پارازیت ها توجه
داشت در صورت لزوم از میتاسستاکس ، دیمتوات و سوپر اسید استفاده نمود .از
بیماریهای مهم چغندر قند میتوان سفیدک سطحی ، سفیدک داخلی ، لکه گردبرگ ،
پوسیدگی باکتریائی ،نماتد ، پیچیدگی وتورم رگبرگها ، بیماری زردی و
موزائیک را نام بــــــــــــــــــــرد.که رعایت اصول
بهداشتی و عملیات صحیح موجب کم شدن امراض میشود و از توسعه بیماری ها
جلوگیری میکند و همچنین از ارقام مقاوم باعث جلوگیری از امراض میشود .برداشت :محصول کشت شده در خزان هنگامی باید موردبرداشت قرار گیرد که شبهای بهاری هنوزخنکیخود را از دست نداده و اوسط درجه حرارت شب از 20 در جه سانتیگراد بیشتر باشد . تاخیر در برداشت موجب پائین آمدن تنفس به فتوسنتز و نیز سبب رشد رویشی شده و در نتیجه ریشه پوک میگردد .چغندر
قند کشت شده در بهار را پس از رسیدگی محصول در اوسط تا اواخر خزانو نیز
قبل از یخ بستن خاک برداشت میکنند .رسیدگی محصول و شروع برداشت در خزان
هنگامی است که برگهای کناری شروع به قهوه ای شدن نموده و برگها زرد شده
باشد .برگها دربرداشت چغندر قند مورد نظر نیست وباید حذف شوند که قطع کردن برگها با ماشین یا چرانیدن برگهای
جمع آوری شده را میتوان برای استفاده خوراک گوسفندان استفاده نمود . طوقه
نیز دارای مقدار زیاد مواد معدنی و مقدار کمی قند است وباید حذف شوند .قطع
طوقه در زیر آخرین برگ انجام میشود اگر قطع طوقه خیلی پائین باشد عملکرد
کمتری حاصل می گردد و اگر قطع بالاتر باشد کشاورز قیمت کمتری به دلیل افت
کیفی محصول دریافت میدارد .بطور کل در هر هکتار حداقل 45 تن و حداکثر 21
تن و حداوسط 33 تن چغندر برداشت میکنند .برداشت در شرایط
مکانیزه با کمباین مخصوص چغندر قند انجام میشود . کمباین کامل چغندر قند
شامل قطعاتی برای برگ و طوقه زنی، تمیز کردن و بار کردن ریشه میباشد در
صورتیکه قطع برگ و طوقه به صورت عملی مجزا انجام میشود باید طی حداکثر 24
ساعت بعدنسبت به برداشت ریشه اقدام گردد.از رشد رویشی به
زایشی و به تعقیب آن گلدهی و تولید بذر است. برج دلو جهت بذر گیری از
چغندر قند در نواحی که سرمای کافی برای بهاره سازی وجود ندارد ممکن است با
اشکال روبرو گردد.برای تولید بذر میتوان در آخر فصل رشد بوته ها ر ابطور
سالم از زمین بیرون کشید و در طول زمستان در محل خنکی با میانگین حرارت 7
تا 12 در جه سانتی گراد (سردخانه ) نگهداری نمود سپس ریشه ها را در زمستان
و با فرا رسیدن تاریخ کشت چغندر قند با تراکم 3 تا 4 بوته در متر مربع
کاشته و از آن بذرگیری نمود .ممکن است از چغندرقند بطورمحصول
یکساله بذرگیری نمایند برای این منظور چغندرقند را در اواخرتابستان یا
خزان کشت میکنند ساقه های گلدهنده در بهار تشکیل می شود وتولید بذرمینماید
. هرچه کاشت زودتر باشد گیاه زودتر به گل میرود برای این که چغندر قند قبل
از وقوع سرما رشدرویشی کافی داشته باشد و محصول زودتر برداشت شود باید
بارسیدن میانگین حرارت شبانه روزی به حدود 20 تا 25 درجه سانتی گراد به نسبت کاشت بذر در خزان اقدام گردد.تاریخ برداشت :در این قسمت عوامل محدود کننده تاریخ برداشت را بررسی میکنیم . قبلا تصور میشــــــــــد چغندرقند
در مر حله رسیدگی خاصی مشهور به تجمع قند دارد اما قند به صورت نسبتی از
وزن خشک ریشه در اواسط اسد به حداکثر رسیده و پس از آن قند و ماده خشک غیر
قندی به موازات هم تجمع می یابند غلظت قند برمبنای وزن تر تدریجا در طول
تابستان و اوایل خزان افزایش میابد اما حد اکثر مقدار آن و زمان حصول آن
از فصلی به فصلی و از مکانی به مکانی بسیار نوسان دارد که علت آن واکنش به
کمبود رطوبت خاک و بارندگی است در عمل این بدان معناست که چغندر قند را
میتوان هر زمانی بعد از اواسط اسد که در ان زمان غلظت قند برمبنای وزن تر
به حدود 14% میرسد برداشت نمود .انبار داری چغندر قند : میزان
تلفات ساکاروز در خلال انبارداری چغندر قند به بسیاری عوامل محیطی و
بیولوژیکی بستگی دارد . دما بر شدت تنفس و تبدیل ساکاروز به فرمهای دیگر
موثر است . در طول مدت انبارداری به مدت چهارماه به طور اوسط 500 گرام در
تن در روز ساکاروز تلف میدهد در طی دوره انبارداری ممکن است ناخالصیهای
غیر ساکاروزی افزایش یابند و خلوص عصاره قند را به طور محسوسی کاهش میدهد
. دلایل تلفات را میتوان را به سه مورد زیر نسبت داد :1- وضعیت فزیولوژیکی ریشه ها تحت تاثیر عوامل بعد از برداشــــت .2- کاهش کیفیت عصاره در اثر فعالیت میکروبـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــی .3- صدمه دیدن ریشه ها در اثر برداشت مکانیکی و عملیات تمیز کردن آنها .برای بالا بردن حاصل نکات زیرضروری است :1- استفاده از بذور اصلاح شده با در صد قند زیاد ومناسب برای هر ناحیــــــــــــــه .2- آبیاری کامل و صحیح و به موقع وبایک مدیریــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــت .3- توسعه کشت ( بادر نظر گرفتن مقدار آب برای زراعتهای آبـــــــــــــــــــــــــی ) .4- بهبودعملیات زراعتی با استفاده ازماشین آلات جدید برای تهیه زمین وعملیات لازم .5- استفاده از کودهای دامی وهیومسی وکودهای  کیمــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــاوی .6- انتخاب زمین مناسب از نظر عمق و بافت وPH  خاکــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .7- مبارزه صحیح و به موقع با آفات و بیماریهای گیاهــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــی .8- برداشت به موقع و صحیح و تحویل به کارخانه جات قند در حداقل مــــــــــــــدت .انواع برداشت چغندر قند :1-
برداشت با وسایل دستی : در زراعتهای کرتی و یا پشته ای به وسیله بیل ریشه
ها را از خاک خارج میکنند برگها و ریشه های اضافی را قطع میکنند سپس آنها
را در محلی از مزرعه جمع نموده و پس ازخاتمه برداشت به کارخانه حمل
مینمایند .که در این طریق تلفات به علت قطع ریشه ها توسط بیل زیاد است .2-
برداشت توسط وسایل میخانیکی : در سالهای اخیر وسایل و ماشینهای مختلفی جهت
برداشت چغندر قند ساخته شده است که مهمترین آنها وسایل خروج ریشه از خاک و
کمباین های مخصوص میباشد که دارای انواع زیر است : الف:
وسایلی که که ریشه های چغندر قند را کاملا از خاک خارج کرده و در مسیر خود
باقی میگذارد و پس از آنکه ریشه وبرگهای  اضافی آنها به وسیله کارگران قطع
شد آنها را جمع آوری و به داخل ماشین میریزد .ب: وسایل
مکانیکی سرزن که این وسایل با کاردهای مخصوصی که دارند ابتدا برگها را
ازمحل طوقه قطع و سپس توسط وسایل مکانیکی مخصوص که دارند خروج ریشه را از
زمین انجام میدهند.ج : کمباین که جهت برداشت چغندر قند به
کار میرود عده ای از آنها ابتدا برگها را قطع و در مخزن جمع آوری نموده که
از آنها جهت غذای حیوانات استفاده می شود عده ای دیگر از آنها برگها را
قطع نموده و به صورت قطعات ریز در سطح زمین به طور یک نواخت پخش مینمایند
که پس از آنکه به وسیله شخم زیر خاک رفتند به مواد ارگانیکی زمین اضافه
شده که در نتیجه به تقویت و اصلاح زمین کمک میکنند .مو ارد استفاده :برگها
و طوقه که قبل از برداشت ریشه از بوته جدا میشود غذای بسیار خوبی برای
دامها است . عملکرد این دو درموارد زیادی به عملکرد ریشه نزدیک است . بنا
برآن عملکرد وزنی برگها و طوقه در هکتار بالا بوده و ارزش اقتصادی آن زیاد
است.اگر برگها را نمیتوان به سرعت استفاده نمود آنها را خشک و یا
سیلونموده و سپس برای خوراک دام استفاده نمود .ریشه بزرگ و آبدار چغندر
قند حاوی 15 تا 20 در صد قند است.بطور میانگین از هر تن ریشه
حدود 150kg انتظار میرود .برای قند گیری در کارخانــــــه ابتدا ریشه ها
را تمیز کرده توسط تیغه هایی 7 مانند به صورت قطعاتی در میایند و قطعات
ریشه محلولی از اب و شکربا حرارت 26 تا 29 درجه سانتی گراد وارد میگردد.
در نتیجه این عمل شکر موجود در این قطعات به صورت شربت در می اید جداسازی
و اسیدهای آلی مانند اسید اگزالیک خنثی میگردد. زیادی آهک را با گاز
کربنیک رسوب می دهند و محلول را مجددا صاف میکنند تا رسوب جداشود . رنگ
زرد محلول صاف شده را با اکسید سولفراز بین می برند و دوباره صاف میکنند
محلول شفافی که به این صورت بدست میاید تغلیظ میکنند تا غلظت قند بالا
برود شیره حاصله را تحت فشار کم و حرارت بالا قرار میدهند تا ساکا روز
کریساله شود و جدا کردن کریستالهای قند از شیره با سانتریفیوژانجام میگیرد
.محلول باقی مانده را مکررا تحت فشار کم و حرارت زیاد قرار
میدهند تا تمام ساکاروز کریستاله شود .  شیره ای که نهایت باقی میماند
دارای مقداری قند و به رنگ فامیلی است که ملاس گفته میشود. سایر محصولات
فرایند قند گیری عبارتند از تفاله و ترکیبات آهکی .از هر تن ریشه معمولا 9
تا 15 کیلو ملاس بدست میاید ملاس حاوی 20 % آب ، 60 % کربوهیدرات مانند
ساکاروز و حدود 10 % مواد معدنی که بیشتر از همه پتاشیم است
میباشــــــــــــــــــــد.ملاس را ممکن است با تفاله چغندر
یا مواد غذائی متراکم دیگر مخلوط ودر جیره دامها استفاده نمایند . دیگر
موارد استفاده از ملاس عبارت از تهیه الکل ، مخمر غنی از پروتین و اسیدهای
آلی مختلفه مانند گلومیتالیک میباشد . اسید گلوتامیک در صنایع غذائی به
عنوان چاشنی و محرک ذائقه مصرف میشود .از هر تن وارد شده در
کارخانه حدود 750kg تفاله مرطوب یا 200 تا 300 kg  تفاله نیمه خشک به دست
میاید . تفاله را به صورت تازه ، سیلو شده و یا خشک به مصرف دام میرسانند
. دیگرموارد استفاده از تفاله عبارتند از تهیه پکتین واسید گالاکتونیک جهت
مصرف در تهیه ویتامین  C.

نتیجه گیریبه
طور کل چغندر قند از نوع Betavulgaris  میباشد که در نواحی ساحلی مدیترانه
ای و آسیای صغیر میروید . در سال 1747 م کیمیادان آلمانی به نام مارگراف
کشف نمود که میتوان از چغندر قند هم قندی مانند قند نیشکر استخراج نمود .کشت
چغندر قند در حدود 200 سال قبل باز میگردد . عموما چغندر قند گیاهی دوساله
است اما تحت تاثیر سرمای شدید در سال اول به گل میرود . در چغندر قند
مقدار قند در منطقه گردن و طوقه پائین است و مقدار قند در ارقام اصلاح شده
به 16 تا 20 % میرسد . امراض و کمبود مواد غذائی باعث ازدیاد ریزش برگها
شده و عملکرد را پائین میاورد .آب در حدود 70 تا 80 % وزن
خشک گیاه را تشکیل میدهد و در تمام اندامهای چغندر قند وجود دارد و عامل
اصلی انتقال و تبدیل قند از برگها به ریشه است . هر چه مقدار مواد خشک در
ریشه زیاد باشد به همان اندازه نسبت قند زیاد میشود .بطور کل
چغندر قند به شرایط متنوع محیطی توافق دارد ، به گرما و سرما ، خشکی و
شوری خاک مقاوم است ولی خاکهای بارور با زهکشی خوب ، بافت متوسط و PH خنثی
تا کمی قلیایی برای چغندر قند مناسب است .تناوب زراعتی چغندر
قند بیشتر مواقع 4 ساله است که بیشتر با یونجه و گندم تناوب آنرا انجام
میدهند . عمق کشت چغندر قند به علت دارابودن ریشه قوی و طویل احتیاج به
خاکی دارد سبک ، نرم ، عمیق و قابل نفوذ و از نظر مواد غذائی غنی و قوی
باشد .مقدار 90 تا 180 kg  نایتروجن که نیمی قبل ازکشت و
نیمی بعد از 6 تا 10 برگه شدن به زمین اضافه میکنند . حرارت مناسب برای
جوانه زدن 15 تا 25 درجه سانتیگراد میبــاشد .در هر هکتار
100000 تا 120000 بوته که حداقل آن 75000 بوته است لازم میبـاشد . اولین
آبیاری چغندر قبل یا بلافاصله بعد از کشت و به طور سنگین انجام میدهند و
آبیاری دوم به فاصله کوتاهی بعد از آبیاری اول و به طور سبکتر انجام
میدهند .بطور کل از چغندر قند فرآیند های زیر به دست میاید » :قند
که از هر تن 150 kg ، ملاس تقریبا 9تا 15 kg  که از ملاس تهیه الکل و
گلومیتالیک به دست میاید ، و همچنین از چغندر قند تفاله به دست میاید که
از تفاله هم برای دامها استفاده میکنند و هم از تفاله پکتین و هم اسید
گالاکتونیک که در تهیه ویتامین C  استفاده میشود به دست میاید .  ماخذ مورد استفاده1- پیوست ، غلامعلی .1377 .(سبزیکاری ). انتشارات دانشکده علوم پزشکی کشاورزی دانشگاه گیلان . صص178 – 180 .2- خواجه پور، محمد رضا . 1370. (تولید نباتات صنعتی ) .انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان .صص 154- 185.  3- خدابنده ، دکتر ناصر . 1368 . (زراعت گیاهان صنعتی ) . انتشارات سپهرتهران . صص 217 – 308 .4- 
دی ، آی ، کوک وآرکی اسکات. 1377 . ( چغندر قند از علم تا عمل ) .
انتشارات سرمایه گذاری قرض الحسنه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر
قند . صص 17 – 303 .5 – کوچکی ، دکتر عوض . 1375 . ( زراعت چغندر قند ) . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد . صص 30  – 173 .6 – W W W .Roshd. Com 

« اجرکم علی الله و من الله التوفیق »« توکـل به خدا کنید تا موفق باشیـد » 

9