خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی که بیشتر با نام “حافظ” شهرت دارد شاعر ایرانی است که آثار او یکی از ارجح ترین متون ادبیات فارسی به شمار می رود و دیوان اشعار او تقریبا در خانه هر فارسی زبانی یافت می شود و فال حافظ یکی از مشهورترین فال های مورد علاقه ایرانیان است .

زندگی و شعرهای او تاکنون بارها سوژه تحلیل گران در سراسر دنیا بوده و بیش از هر نویسنده دیگری در نوشتار فارسی زبانان پس از قرن چهاردهم تاثیر گذاشته است. همچنین باید گفت تاثیر اشعار حافظ تنها برای ایرانی ها و یا فارسی زبانان نبوده بلکه آثار او بسیاری از افراد برجسته تاریخ را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

از جمله گوته شاعر و نویسنده معروف آلمانی اثریبه نام “دیوان غربی شرقی” دارد که مجموعه ای از اشعار او به سبک و سیاق فارسی و تاثیر پذیرفته از اشعار حافظ است. و یا در نمونه ای دیگر نویسنده، فیلسوف، شاعر و آهنگ ساز آلمانی فریدریش نیچه بارها در نوشته هایش از حافظ نام برده است. جان پاین شاعر و مترجم انگلیسی و مترجم دیوان حافظ، از این شاعر به عنوان یکی از سه تن شاعران بزرگ دنیا یاد کرده و از دیدگاه او در کنار حافظ، دانته و ویلیام شکسپیر بزرگ ترین شاعران دنیا هستند.

با وجود تاثیر زیادی که حافظ در زندگی و فرهنگ ایرانی ها داشته ولی جزئیات محدودی از زندگی او به خصوص اوایل عمرش در دست است و بیشتر اطلاعات موجود برگرفته از حکایات مختلف است. حافظ در شیراز و در حدود سال های ۷۲۰ تا ۷۲۹ قمری به دنیا آمده، ظاهرا مادرش اهل شهر کازرون بوده و پدرش بهاءالدین محمد نام داشته و در طول دوره سلطنت اتابکان در فارس، از اصفهان به شیراز مهاجرت می کند.

در برخی متون آمده حافظ شیرازی در دوران کودکی پدرش را از دست می دهد و برادران بزرگتر او و مادرش را رها می کنند و وی برای امرار معاش در نانوایی مشغول به کار می شود ولی از آنجا که علاقه زیادی به کسب دانش داشته، در کنار آن به تحصیل علم مشغول می شود. همچنین معروف است که وی از همان کودکی قرآن را با چهارده روایت متفاوت حفظ کرد و از این رو ملقب به “حافظ” شد که بعدها آن را به عنوان تخلص خود انتخاب نمود.

طرز تهیه اکبر جوجه اصل

حافظ در دوران حیاتش حمایت چندین حکام وقت را داشت. او به دربار شاه شیخ ابواسحاق راه یافت (گفته می شود وقتی حافظ در سنین نوجوانی بود، این شاه بر مسند قدرت نشست) و در دوره شاه مبارزالدین محمد از شاهان آل مظفر نیز حضور داشته که احتمالا به شغل دیوانی می پرداخته و منبع در آمد او از شغل دیوانی بوده است. ولی شکوفایی آثار او بیشتر در زمان ۲۷ سال فرمانروایی شاه جلال الدین (شجاع شاه) بود.

برخلاف تاریخ تولد او که چندان دقیق نیست، ولی زمان فوت او را بسیاری از مورخان متفق القول سال ۷۹۲ قمری می دانند. یکی از حکایات نقل شده و قابل توجه در این زمان که بی ربط به دیوان فال حافظ (که در خطوط بعدی بیشتر به آن می پردازیم) نیست، مربوط به خاکسپاری حافظ است. گفته می شود از آنجا که حافظ در اشعار خود به وفور از نوشیدن می و شراب خواری سخن رانده، در زمان فوت او در بین بسیاری جدال پیش آمد که آیا حافظ به راستی مسلمان بوده و یا آیا باید وی را طبق رسوم مسلمانان به خاک بسپارند. از این رو تصمیم بر این شد که تفالی به دیوان حافظ زده ( فال حافظ ) و از خود وی چاره جویی کنند. ولی با آمدن بیت زیر همه آنها مجبور به سکوت شده و دست از جدال برداشتند:

قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ که گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت تفاوت اشعار حافظ با دیگر شاعران صاحب نام

با مطالعه اشعاری از شاعران بسیار نامی نظیر انوری، نظامی، مولوی، سعدی و دیگر کسانی که به خوبی برای علمای شرقی نام آشنا هستند، می توان مشاهده کرد که هریک به شیوه خود پیامی برای بشریت دارند. ولی اگر با تدبر بیشتری به این اشعار توجه کنیم، نقطه اساسی پیام همه آنها این است که بزرگترین گنج و دارایی انسان، همانا روح و روان باطنی نهفته در اوست که با وجود یک جرقه الهی حقیقی در آن، می تواند بر همه عناصر متخاصم و ناخوشایند طبیعت فائق آید. در حالی که ایمان در روح انسان می تواند به شیوه های مختلف بزرگ و برجسته در قالب نظم و نثر یا هنر و ساختار توصیف شود ولی ایمان تنها یک عقیده مذهبی یا عرفانی نیست بلکه یک ارتباط همه جانبه با این حقیقت است که هر انسانی منشاء وجود است.

و بعد حافظ می آید، شاعری که می توان گفت بزرگترین خواننده روح انسان است. در او تمام تلاش ها، غم و اندوه ها، پیروزی و شادی ها، امیدها و ناامیدی های تک تک انسان ها نمایان گر می شود. در اشعار حافظ ارتباط مستقیم و بی درنگ با جهان بیرونی و یا به بیان دیگر، واقعیت بی نهایت جهان ماده و آینه روح ابدی را می بینیم، وجود مطلقی که در آن ماده و روح یکی بوده ولی هر دو دارای جنبه ها و حالت های بی نهایتی هستند.

بی دلیل نیست که “دیوان اشعار” او در سراسر شرق، تبدیل به کتاب بزرگ فال نما در سراسر دنیا و نه فقط ایران شده تا حدی که بسیاری او را “لسان الغیب” می نامند، بدین معنی که گویی از ضمیر غیب آگاه است. گرچه خود حافظ خلاف این نظر را داشته و هیچکس را آگاه ازغیب نمی داند، چراکه در یکی از ابیاتش می خوانیم:

ز سر غیب کس آگاه نیست قصه مخوان کدام محرم دل ره در این حرم دارد

شاید بتوان گفت حافظ بزرگ ترین شاعر عرفانی ایران باشد، شاعری که بینش معنوی و الهام بخش فوق العاده ای دارد. با وجود آنکه نزدیک به شش قرن از حیات حافظ و شعرهایش می گذرد، هنوز هم غزل های او در زندگی مردم تاثیرگزار است.

بسیاری از ایرانی ها رسم دارند هر زمان به مشکل و یا گره ای در کارشان برخورد می کند و یا حتی یک سوال کلی در ذهن خود دارند، آن سوال را در ذهن خود نیت کرده و سپس از غزل های حافظ شیرازی راهنمایی می خواهند و یا حتی با خواندن اشعار او، نسبت به آن موضوع آرامش خاطر بیشتری دست پیدا می کنند.

اکثر اوقات نیز حافظ به روش مبهم و مرموز خود از طریق غزل هایش، سوال کننده را وا می دارد تا به آینه درون خود نگاه کند و با منعکس شدن آینه درون در غزل حافظ، آن شخص به یک جواب، راهنمایی و یا مسیر الهام بخش دست پیدا می کند.

در فال حافظ ، رسم است که اولین خطی که چشم خواننده به آن می افتد، جواب مستقیمی به سوال اوست و باقی غزل به نوعی روشن کننده بیشتر آن موضوع است.

Copyright (c) 2006-2019 persianv.com All Rights Reserved

© باز نشر مطالب اختصاصی سایت فقط با ذکر منبع و لینک مطلب در سایت persianv.com مجاز میباشد .

9