خواص دارویی و گیاهی :

این میوه سرشار از ویتامینA و بتاكاروتن است. همچنین دارای مقدار قابل توجهی ویتامین های B ، B ، B و C می
باشد. در ضمن این میوه خوش رنگ و خوش طعم دارای مواد معدنی ضروری برای بدن
مانند كلسیم ، گوگرد ، آهن ، فسفر ، منیزیم و پتاسیم است.

هر یك از مواد معدنی فوق نقش مؤثری در سلامتی و تندرستی بدن ما دارند. اگر
خرمالو به خوبی رسیده باشد، برای كودكان نیز میوه ای مفید محسوب می شود و
در رشد و نمو آنها مؤثر است. در ضمن خرمالو میوه اشتها آوری است   .

كلسیم
در رشد كودكان و حفظ انرژی برای بزرگسالان مؤثر است. آهن عنصر اصلی خون
سازی ، و پتاسیم اشتها آور و شستشو دهنده كلیه و كبد می باشد. این میوه در
افراد مبتلا به نقرس و بیماری های كبدی و كلیوی بسیار مؤثر است.

موادقندی خرمالو شامل لوولز و گلوكز است و با آن كه مقدار آن درصد است، برای مبتلایان به بیماری قند ، زیان بخش نیست.

خرمالو حاوی مقدار زیادی پكتین است. پكتین یكی از انواع فیبرهای محلول در آب است كه باعث كاهش چربی های خون می شود.

اسیدهای
موجود در خرمالو عبارتند از: اسید مالیك، اسید سیتریك و اسید تارتاریك.
سلولز موجود در خرمالو به طور نسبی كم است و از این نظر هضم آن آسان تر می
باشد.

خرمالو دارای مقدار كمی تانن می باشد كه گاهی ممكن است موجب یبوست شود.

همان طور كه ذكر شد، خرمالو سرشار از ویتامینA است.
چنانچه این ویتامین به مقدار كافی به بدن نرسد، نه تنها قدرت بینایی را كم
می كند، بلكه باعث شكننده شدن پوست، ناخن و موها می شود. همچنین در میزان
هوش و سلامت بدن نیز اختلال ایجاد می شود.

میوه اربه یا خرمندی در
جنگل های گیلان و مازندران به صورت وحشی و خودرو می روید. خرمالو که در
تهران به فراوانی رشد میکند در حقیقت نوع پیوند یافته ی این درخت می باشد.    میوه درخت « اربه » را درفصل پاییز از درخت می چینند بعد از جدا کردن
دمبرک میوه ها را در ظرفی چوبی به شکل «ناو» می ریزند .وآن ظرف را به این
مناسبت «اربه ناو یا اربه ناف» گویند.    حدود یک متر از کل ناو را با
تخته ای جدا می کنندو سوراخی در آن تعبیه میکنن و مقداری «کولوش-ساقه ی
برنج» را در جلوی سوراخ قرار می دهند که نقش آبکش را داشت .   میوه ارباه یا اربه در مناطق جنگلی کرانه
دریای خزر می روید و به دو رنگ نارنجی و ق بوده و طعم شیرین و گس دارد.
این میوه در فرهنگ قدیم روستا جز غذاهای روزمره مردم بوده که به مرور
زمان و با وارد شدن دیگر آداب و رسوم به فراموشی سپرده شد. در دیگر لهجه
های شهرهای شمال در تالش به اسم آمبر، در رامسر خرما، در مازندارن خرمندی و
در گرگان انده، اندی یا اندو خرما گفته می شود.  در قدیم از آن شیره و دوشاب می گرفتند و روش کار بدین
صورت بود که در ابتدا این میوه جنگلی بر داشت شده و سپس بر روی تنه درختی
به شکل استوانه و قایق مانند روی آن با پا و یا چکمه لگد کوب می شد .پس از
خارج شدن شیره آن را به حال خود رها می نمودند و بعد از گذشت یک روز کل
شیره در اثر شیب گذاشتن تنه درخت در قسمت انتهایی استوانه جمع می شد. سپس
دوشاب تهیه شده را به همراه برنج کته و یا نان می خوردند.   « اربه » یا خرمندی
را در قسمت بزرگتر ناو می ریختند وآن را با چوبی سرپهن به شکل «کوبه» له
می کردند وبعد کمی خاکستر هیزم یا پوست برنج (=فلfal) روی آن میریختند و
بعد لگد میزدند.  لگد زدن به تناوب انجام می گرفت پس از لگد
زدن و چنگ زدن ناو را کمی به طرف خالی ظرف بلند می کردند تا «شیره» به
دست آمده از آن سوراخ به ظرفی دیگر مثلا «تشت» منتقل گردد.زمانیکه شیره ها
کاملا چکیده شدند آن را در دیگی می ریزندو روی اجاق می گذارند تا بجوشد و
کف سفید روی شیره را دور می ریزند و گرما میدهند تا آبش بخار شود. گونه دیوسپیروس لوتوس (خرمالو) نامهای
محلی گوناگون دارد و به آن خرمندی ، امبرو ، اربا ، اربه و خرمندیل
می‌گویند. از چوب سخت وسنگین این درخت در ساختن ماسوره‌های نساجی استفاده
می‌شود. گونه دیگر آن دیوسپیروس تومانتوزا است که درختانی با قد متوسط
هستند و در بلوچستان به نام محلی تامیرو نامیده می‌شوند. خرمالوی معمولی
دیوسپیروس کاکی غالبا کاشته می‌شود و واریته‌ای از آن را که فاقد دانه است
از طریق پیوند با پایه دیوسپیروس لوتوس تکثیر می‌کنند. گونه دیوسپیروس
ویرژینیانا ، که میوه‌ای نسبتا بزرگتر از خرمالوی معمولی دارد، در 40 سال
پیش به نام خرمالوی ژاپنی وارد ایران شده و در بیشتر نواحی مازندران کاشته
می‌شود. نام علمی آن  Diospyros lotus است و در اصطلاح تالشی به درخت خرمالوی وحشی آمبودو و به میوه آن آمبو می گویند.  در طب سنتی به بیماران بیماری «فاویسم» و
زردی (یرقان) اربه دوشاب می خوراندند که خاصیت درمانی داشت. ار آنجا که
دوشاب دارای طبع گرم است بیشتر در فصل زمستان مصرف می شود. در زمستان
«اربه دوشاب»را با برف بهم می آمیزند و می خورند که به آن «ورف دوشاب» می
گویند. همچنین برنج برشته شده را با دوشاب مخلوط و به عنوان تنقلات استفاده
می کنند . امروزه هنوز هم در گوشه و کنار گیلان این خوراکی محلی تولید می
شود.

کامران ریاضی(424)

POWERED BY MIHAN BLOG.COM . heme is created by: hemeBox

پرخوری و گرایش بیش از حد به سمت غذاهای فرآورده‌شده و یا سرخ‌ کرده و یا حتی در معرض آلاینده ‌های زیست محیطی و پر‌استرس همگی باعث می ‌شوند تا فعالیت کبد افزایش یافته و میزان سموم و چربی بالایی در آن تجمع کند.

برطرف کردن پف زیر چشم , کمپرس سرد چای به عنوان معجزه گری برای رفع پف دور چشم است چای کیسه را با آب ولرم مخلوط کرده و درون یخچال قرار دهید و پس از گذشت دقیقه آنرا از یخچال خارج کنید و سپس به مدت دقیقه بر روی هر دو چشم خود قرار دهید.

مواد غذایی ضد سرطان ریه , در اینجا ما به شما مواد غذایی‌ ر ا معرفی می کنیم که خطر ابتلا به سرطان ریه را کاهش می دهند، یکی از بهترین راهکارهایی که می‌توانید به منظور پیشگیری از سرطان به کار ببندید، استفاده از میوه‌ها و سبزیجات تازه در رژیم غذایی است.

نام محلی : خرمندی ، خارمندی ، خاروندی
نام فارسی : خرمالو جنگلی ، خرمالو وحشی ،خرمندی

نام انگلیسی : date_plum
نام علمی :  Diospyros lotus

خُرمالو درختی از گیاهان گلدار دولپه‌ای است که در راسته خلنگ‌سانان و تیره خرمالوئیان قرار می‌گیرد. خرمالو رسته‌ای است که تقریباً دارای – گونه برگریز و درختان همیشه سبز می‌باشد. بیشتر این گونه‌ها بومی مناطق گرمسیر هستند و تنها تعداد کمی از آنها در آب و هوای معتدل گسترش دارند. میوهٔ این گیاه که خوراکی است نیز «خرمالو» نامیده می‌شود. نام خرمالو ترکیبی است از دو واژهٔ خرما و آلو.البته درختان خرمندی در سنه کوه همه برگ ریزان می کنند .

این روز ها اوج برداشت خرمندی و پخت خرمندی دشو در سنه کوه و روستاهای اطراف است چرا که آبان و آذر ماه هر سال فصل پخت نوعی شیره و دوشاب از میوه جنگلی درخت خرمندی بنام “خرمندی دشو است .دوشاب خرمالو (به مازندرانی: خُرمادی دِشو یا خُرمِندی دِشو) نوعی دوشاب محلی مازندران است که انواع مختلفی دارد.  مردان و زنان روستای سنه کوه به کمک هم، ضمن برداشت خرمندی از درختان خرمندی خودروی موجود در جنگل اطراف محل و درختان داخل و کناره زمین کشاورزی محصول خوبی برداشت می کنند .
درخت خرمندی که به فارسی خرمالو یا خرمندی جنگلی هم گفته می شود دارای دو گونه نر و ماده است، ماده که میوه خرمندی می دهد و گونه نر آن که “کلهو یا به محلی کلقو گفته می شود گل می دهد اما میوه ای ایجاد نمی شود. این دو گونه در ظاهر برگ و سرشاخه کاملا شبیه بهم می باشند و نهال آنها تا زمان محصولدهی قابل شناسایی نیست . اما هر درخت خرمندی به تنهایی هم میوه می دهد .
در قدیم که مواد قندی وغذایی زیادی یافت نمی شد، داشتن تعداد زیاد درخت و با کیفیت بالای خرمندی معمولا سرمایه قابل توجهی برای افراد محسوب می شد و حتی داخل زمینهای زراعی هم چندین درخت خرمندی در کنار درختان گردو خود نمایی داشت اما امروزه تعداد کمی از درختان باقی مانده است و در جنگل هم می توان درختان زیادی را یافت .
گلهای خرمندی و گلقو معمولا کوچک و به رنگ سفید تا زرد است که در بهار بخصوص در اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد می شکوفد وبخاطر اینکه درست پس از پایان گلهای مرکبات در مناطق دشت مازندران خرمندی و کلقو در سنه کوه گل می دهند، لذا هر ساله زنبورداران زیادی برای استفاده شهد آن زنبور عسل فراوانی را به سنه کوه می آورند . به قول زنبورداران این عسل از عسل مرکبات کمی سفت تر و با کیفیت بالاتری است .
میوه خرمندی پس از گلدهی و مرحل رشد و نمو گل سریع تشکیل شده و در طول فصل تابستان سبز رنگ بوده و رشد می کند . تا رسیدن به پاییز این رشد ادامه دارد و زمان برداشت خرمندی معمولا در اواسط پاییز با ریزش برگ درخت خرمندی و ظاهرشدن میوه ها که از زرد به سمت قهوه ای و سپس کمی به سیاهی می رود و با دست زدن به راحتی له می شود، قابل شناسایی است چرا که اگر به هر دلیلی نارس برداشت شود هرچند مدت هم در جایی بماند باز “دشوی خوشمزه ای نخواهد داد و به اصطلاح “گس یا به محلی دشو کز “خواهد بود .
برای زمان برداشت خرمندی دقت زیادی باید به خرج داد چرا که حالت ممیجی( کشمیشی) شدن آن هر چند دشوی بسیار با کیفیتی می دهد اما با وزش باد بخش عمده ای از محصول ریزش می کند و خوراک تمام حیوانات می شود از انواع پرنده بخصوص کلاغ گرفته تا حتی حیوانات اهلی مثل بز و گوسفند علاقه بسیار زیادی به خرمندی رسیده دارند و حالت کشمیشی را هم می توان خام خوری کرد .
در زمان برداشت خرمندی معمولا زیر درخت را چادر نایلونی و چادر شب پهن می کنند و مردان با ترکه ای بلند بنام شیش یا روشا ضرباتی مداوم به شاخه ها می زنند تا خرمندی به پایین ریزش کند اما در روشی دیگر که متاسفانه در بین برخی رایج است سرشاخه های درخت را می تراشند تا برداشت برای آنها راحترباشد اما برای سال بعد از محصول ، چندان خبری نخواهد بود چرا که اینگونه هرس شدید سرشاخه موجب ایجاد سرشاخه های نروک زیادی شده تا شاخه های جدید بارده شوند یکی دوسالی طول خواهد کشید البته این روش در جوان سازی درختان مسن از قدیم الایام در سنه کوه مرسوم بوده و هست .
برای جمع آوری میوه معمولا از همان اول دقت می شود تا میوه سالم و بدون هیچ آت و آشغال و دنباله ای جمع شود چرا که بعد از جمع آوری به علت لهیده شدن بخش عمده ای از محصول امکان شستشو وجود ندارد و معمولا شستشو نمی شود ، بدین خاطر سعی می شود کار برداشت خرمندی پس از بارش باران انجام شود تا به طور طبیعی روی درخت شسته شده و گرد و خاکی نداشته باشد . اما گاهی برخی زودتر از موعد میوه را برداشت می کنند و مدتی نگه داشته تا بعد بپزند اما معمولا کیفیت بالایی نخواهد داشت .
خرمندی های مذکور را که با احتیاط به منزل منتقل کردند ،درون لگن بزرگ ریخته و اگر کامل پخته باشد همان روز و گرنه چند روزی صبر کرده و سپس با کمک هم ، چنان با دست آنرا چنگ می زنند تا کاملا ورز داده شده و به اصطلاح مثل خمیر در هم تنیده شود . سپس در دیگ بزرگی که قبلا مقداری آب ریخته مثل “آب دسکله (آب پخت برنج ) و روی شعله اندکی نیم ولاس شد( آب ولرم در حد شستن تن بچه کوچک گرما داشته باشد) ، خرمندی مذکور را کم کم درون دیگ می ریزند. آب نباید به مقداری باشد که سرریز کند بلکه تا نیمه پر خرمندی لهیده اضافه می کنند و در صورت اضافه بودن در دیگی دیگر یا مرحله بعدی انجام می گیرد .
در درون دیگ با حرارت شعله ای نه چندان زیاد در حال پخت با کترایی دسته بلند بنام دشو کترا“یا خرمندی کترا محتویات دیگ را چند جهته و بالا و پایین کردن بهم می زنند و مخلوط می کنند. این کار چند ساعتی به آرامی و صبر و حوصله و البته با مهارت انجام می شود تا به اصطلاح محلی خرمندی نوسیه یعنی از هم نپاشد و بعد از ساعتی که اصطلاحا کاملا پخته شد و “ دوسیه شدبه عبارتی “پتکا شود. یعنی طوری که وقتی با دست اندکی تفاله حاصل را گرفته و آب آنرا می چشند که اگر گس یا کز نبود و شیرین بود آتش را می کشند یعنی خاموش می کنند و کم کم آب سرد به آن اضافه می کنند تا آماده گرفتن آب از تفاله شود .با اینکار معمولا حجم آن افزایش یافته در نتیجه در چند ظرف می ریزند .
پس از بر طرف شدن داغی زیاد آن درون کیسه تمیزی که قبلا شسته بودند که معمولا در قدیم گونی کنفی و امروزه نایلونی کیسه آرد روی “چشنک ریخته و لگد می کنند تا کاملا آبش گرفته شود سپس برای بار دوم سر کیسه را باز کرده درون لگن ریخته مجددا با مقداری آب اضافه نموده و چنگ می زنند و دوباره روی چنشک برده و لگد می کنند به این کار دوشست می گویند و معتقدند شست دوم دشوی بیشتری می دهد .معمولا برای اینکار با چوب درخت انجیلی و کلقو جایگاهی نپار مانند بنام چنشک به ارتفاع حدود نیم متر درست می کنند و لگن بزرگ را روی سطح صاف زمین در جای مناسب و کیسه پتکا را درست در بالای آن گذاشته و لگد کوب می کنند تا آب حاصل مستقیم درون لگن برود .
آب حاصل را که معمولا بخاطر افزودن آب سرد زیادتر از حد معمول است و رنگ آن قهوه ای کم رنگ است را بالای شعله زیاد گذاشته و می گذارند بجوشد تا در حین جوشیدن آب آن تبخیر شده و کم شود و حال در حین جوشیدن کم کم بقیه آب شیره مانده را هم به دیگ مذکور اضافه می کنند و عمل جوشیدن به نحوی ادامه می یابد تا غلیظ شود در موقع غلیظ شدن که با مراغبت زیاد آشپز همراه است و هم شعله را باید حتما کم کرد و هر از چند گاهی بهم زد تا ته دیگ به اصطلاح نسوزد و طعم دشو بد نشود .
در موقع تغلیظ که معمولا مایع دشو قهوه ای سیر تا سیاه رنگ نشان می دهد کم کم از کناره ها کف زرد رنگی می دهد که بسیار خوشمزه است با پشت ملاقه دسته بلند به آرامی می گیرند که نگارنده خاطرات زیادی از خوردن دشو کف دارد و مادر عزیز ما دعوت به احتیاط و دقت می کرد و به همه بچه ها یکسان تعارف می زد و یادش بخیر
پس از ساعاتی سخت و نفس گیر دشو آماده می شود که معمولا بسیار خوشمزه و شیرین است و می گذارند تا سرد شود بعد در قدیم درون ظروف سفالی بزرگی بنام دشو کلا می ریختند و امروزه درون ظروف پلاستیکی تا بعد ها استفاده نمایند .
دشو به چند شیوه مصرف می شود معروف ترین آن برف دشو است که کودکی ما انگار توان خوردن و لذت بیشتری می بردیم و بستنی زمستانه ما سنه کوهی ها بوده و هست البته دشو را با نان هم می شود صرف کرد اما در قدیم در انواع حلوا محلی مثل ، حلوا شقزو ،پشتزیک، سیاه حلوا ، آرد کل کود و درون مواد غذایی مثل خورشت فسنجون و هم استفاده می کردند و هنوز هم مصرف دارد .
بخش عمده ای از دشوی حاصل به مصرف خانوار می رسد و مابقی در بازار به فروش می رسد .

اندر خواص دوشاب یا دشو خرمندی مطالب بسیاری را می توان یافت و مطالعه کرد که در ادامه ملاحظه فرمایید :

خرمندی دشو دارای مواد معدنی کلسیم و ویتامین آ می‌باشد و برای شُش، مجاری ادراری، سینوس‌ها و روده‌ها و چشم مفید است. همچنین در مازندران دوشاب خرمالو را گاهی با پشت زیک و برف مخلوط کرده و تناول می‌کنند.

این میوه سرشار از ویتامینA و بتاکاروتن است. همچنین دارای مقدار قابل توجهی ویتامین های B ، B ، B و C می باشد. در ضمن این میوه خوش رنگ و خوش طعم دارای مواد معدنی ضروری برای بدن مانند کلسیم ، گوگرد ، آهن ، فسفر ، منیزیم و پتاسیم است.

هر یک از مواد معدنی فوق نقش مؤثری در سلامتی و تندرستی بدن ما دارند. اگر خرمالو به خوبی رسیده باشد، برای کودکان نیز میوه ای مفید محسوب می شود و در رشد و نمو آنها مؤثر است. در ضمن خرمالو میوه اشتها آوری است  .کلسیم در رشد کودکان و حفظ انرژی برای بزرگسالان مؤثر است. آهن عنصر اصلی خون سازی ، و پتاسیم اشتها آور و شستشو دهنده کلیه و کبد می باشد. این میوه در افراد مبتلا به نقرس و بیماری های کبدی و کلیوی بسیار مؤثر است.

موادقندی خرمالو شامل لوولز و گلوکز است و با آن که مقدار آن درصد است، برای مبتلایان به بیماری قند ، زیان بخش نیست .خرمالو حاوی مقدار زیادی پکتین است. پکتین یکی از انواع فیبرهای محلول در آب است که باعث کاهش چربی های خون می شود.

خرمالو جنگلی و دوشاب خرمالو به زبان محلي سطلسر ( دِشو – دوشاب)

 در جنگل هاي سطلسر 

 این میوه سرشار از ویتامینA و بتاكاروتن است. همچنین دارای مقدار قابل توجهی ویتامین های B ، B ،B و C می باشد. در ضمن این میوه خوش رنگ و خوش طعم دارای مواد معدنی ضروری برای بدن مانندكلسیم ، گوگرد ، آهن ، فسفر ، منیزیم و پتاسیم است.

 

 

هر یك از مواد معدنی فوق نقش مؤثری در سلامتی و تندرستی بدن ما دارند. اگر خرمالو به خوبی رسیده باشد، برای كودكان نیز میوه ای مفید محسوب می شود و در رشد و نمو آنها مؤثر است. در ضمن خرمالو میوه اشتها آوری است   .

 

كلسیم در رشد كودكان و حفظ انرژی برای بزرگسالان مؤثر است. آهن عنصر اصلی خون سازی ، و پتاسیم اشتها آور و شستشو دهنده كلیه و كبد می باشد. این میوه در افراد مبتلا به نقرس و بیماری های كبدی و كلیوی بسیار مؤثر است.

 

موادقندی خرمالو شامل لوولز و گلوكز است و با آن كه مقدار آن درصد است، برای مبتلایان به بیماری قند ، زیان بخش نیست.

 

خرمالو حاوی مقدار زیادی پكتین است. پكتین یكی از انواع فیبرهای محلول در آب است كه باعث كاهش چربی های خون می شود.

 

اسیدهای موجود در خرمالو عبارتند از: اسید مالیك، اسید سیتریك و اسید تارتاریك. سلولز موجود در خرمالو به طور نسبی كم است و از این نظر هضم آن آسان تر می باشد.

 

خرمالو دارای مقدار كمی تانن می باشد كه گاهی ممكن است موجب یبوست شود.

 

همان طور كه ذكر شد، خرمالو سرشار از ویتامینA است. چنانچه این ویتامین به مقدار كافی به بدن نرسد، نه تنها قدرت بینایی را كم می كند، بلكه باعث شكننده شدن پوست، ناخن و موها می شود. همچنین در میزان هوش و سلامت بدن نیز اختلال ایجاد می شود.

 

می توان از آب خرمالو برای درمان زخم ها استفاده كرد. همچنین این میوه برای آفت دهان و گلودرد بسیار مفید است. مصرف این میوه با ارزش به همه شما توصیه می شود.   

 

 

میوه اربه یا خرمندی در جنگل های گیلان و مازندران به صورت وحشی و خودرو می روید. خرمالو که در تهران به فراوانی رشد میکند در حقیقت نوع پیوند یافته ی این درخت می باشد.  

 طرز تهیه شیره خرمالوِ وحشی( دِشو – دوشاب)

گيلان  ( لاهيجان  ) را می توان جزء غنی ترین مناطق در حوزه فرهنگ غذایی دانست. وجود دریا و دشت و جنگل و کوه باعث تنوع مواد اولیه غذایی شده است. هنر مردم این دیار به ویژه زنان مزید بر علت است. استفاده از توان محصولات باغی و میوه های وحشی و علف های گیاهی علاوه بر صرفه اقتصادی باعث رنگین شدن سفره و تامین نیازهاست.تهیه انواع شیره ها , مربا و ترشی از میوه های جنگلی در نوع خود جالب توجه است. در این میان تهیه شیره خرمالوی وحشی از فعالیتهای همه ساله زنان روستایی سطلسر  و روستا هاي همجوار ، زميدان ، سرچشمه ، شيرنساء است. به شیره خرمالو به زبان محلي  دِشو گفته می شود که علاوه بر دسر , به عنوان صبحانه و مکمل شیرینیجات خانگی نیز مصرف می شود. 

        نوعی دعای بومی است که معنای عامیانه اش خیرمی بینی می باشد. فصل برداشت میوه خرمالوی وحشی اواخر مهر ماه و اوایل آبان است.به این منظور یک نفر بالای درخت رفته , شاخ ها را با داس می بُرد. به این عمل کَل کردن درخت می گویند. خرمالوها را از شاخه جدا می کنند و در کیسه می ریزند تا عمل تخمیر صورت گیرد.

   بعد از چند روز خرمالوها را در دیگ ریخته , مقداری آب ولرم به آن اضافه می کنند تا هسته اش جدا شود بعد خرمالو را با هم مخلوط کرده , بعد از جدا کردن دمبرک میوه ها را در ظرفی چوبی به شکل «ناو» می ریزند .وآن ظرف را به این مناسبت «اربه ناو یا اربه ناف» گویند.