خواص دارویی و گیاهی
جامعه > سلامت – خیلی ها تصور می کنند تریاک برای سلامتی خوب است، البته از 50 سال به بعد. آنها حتی توجیه می کنند که قدیمی ها چون تریاک می کشیدند، سالم بودند! اما هومان نارنجی ها، مدیر کل سابق فرهنگی و پیش گیری ستاد مبارزه با مواد مخدر و فعال مبارزه با اعتیاد چنین چیزی را رد می کند. او در بخشی از سخنرانی اش در سمینار اعتیاد در زندگی روزمره که کانون فارغ التحصیلان دانشگاه آزاد برگزار کرد، داستانی را دراین باره تعریف کرد که می شنوید.
تریاک ماده مخدری است که در ایران به صورت گسترده در دسترس است و بالاترین شیوع مصرف را دارد. وجود مرزهای مشترک ایران با کشور افغانستان و ترکیه سبب شکل‌گیری مشکلات عدیده‌ای در رابطه با شیوع مصرف افیون‌ها و به خصوص تریاک شده است. این ماده به راحتی و با کم ترین قیمت در دسترس افراد قرار می گیرد. درباره مصرف این ماده مخدر نگرش و باورهای غلطی وجود دارد و برخی افراد بدون اطلاع از مضرات آن به سمت آن می روند و دیگران را نیز دعوت می کنند، عده ای نیز معتقدند شیره تریاک ضرر کمتری دارد و آن را مصرف می کنند. در این مطلب در مورد این دو ماده مخدر و تفاوت تریاک با شیره به اختصار مواردی را ذکر خواهیم کرد.
تریاک یا تریاق واژه ای فارسی و معادل OPIUM (آن را افیون تلفظ می کنند) و به معنای پادزهر می باشد. منشا تریاک گیاه خشخاش، کوکنار یا گوگ نار است، خشخاش شبیه به شقایق است و گل آن تبدیل به قپه ای اناری شکل می شود، ۳ کشور افغانستان، لائوس و میانمار بیشترین کشت خشخاش را دارند اما کشت این گیاه در ایران ممنوع است. سابقه مصرف تریاک طولانی است و از دوران نوسنگی از این گیاه در مصارف دارویی و پزشکی، غذایی و در مناسبتها استفاده می کردند. سومری‌ها، آشوری‌ها، مصری‌ها، یونانی‌ها، رومانیایی‌ها و ایرانیان باستان به خاطر خاصیت ضد درد تریاک از آن به عنوان قوی‌ترین ماده آرام بخش استفاده می کردند. تریاک ماده صمغ مانندی است به رنگ قهوه ای روشن متمایل به سیاه که بویی تلخ و تند مانند دارد. برای تولید آن پوسته کاسبرگ گل (غوزه یا گرز) خشخاش را خراش می دهند تا ماده شیری رنگی (اصطلاحا اشک خشخاش) از آن خارج شود، سپس این شیره در مجاورت هوا قرار گرفته و اکسید می شود و در آخر سفت شده و رنگ آن تغییر می کند که با جمع آوری این ماده، تریاک اصل که منشا تولید مخدرهایی چون هروئین، مورفین و کدئین می باشد، بدست می آید. رنگ تریاک اصل قهوه ای کم رنگ است و هرچه رنگ آن تیره تر باشد یعنی ناخالصی آن بیشتر است. این ماده مخدر از آلکالوئیدهایی چون مرفین، کدئین، نارسیین، نارکوتین، تبایین، پاپاورین، لودانیزین، کوتامین، کدامین، لودانین و تشکیل شده است که مهم ترین آن که بیشترین آسیب را به بدن وارد می کند و مقدار آن در انواع مختلف بین ۳ تا ۲۳ درصد متغیر است، مرفین می باشد و هرچه مقدار مورفین موجود بیشتر باشد آن تریاک مرغوب تر است. مصرف طولانی مدت و مداوم مرفین باعث مقاوم شدن بدن، به وجود آمدن مقاومت بدنی (تلورانس) و در نتیجه بروز اعتیاد می‌شود و سبب بروز اختلالات و عوارض جانبی می شود. تریاک طبعی سرد دارد و مصرف آن باعث اسیدی شدن خون می شود و فرد دچار سردی می شود به همین دلیل معتادان برای از بین بردن آثار آن از موادی که طبع گرم دارند استفاده می کنند.
انواع تریاک و موارد مصرف آن
۱- تریاک خام (شیره خام، تریاک شیر یا چونه): این نوع همان شیره سفید رنگی می باشد که پس از تیغ زدن گرزهای خشخاش از آن بیرون می آیند و در مجاورت هوا تغییر رنگ می دهند. این نوع، فرم دستکاری نشده تریاک است و برای بسته بندی و ارسال از آن استفاده می کنند.
۲- تریاک پرورده یا عمل شده: تریاک خام را به وسیله یکسری عملیات مخصوص معروف به تیاری (حل کردن، جوشاندن ،حرارت ،مالش و) به ماده نرم و شل که قهوه ای مایل به سیاه است تبدیل می کنند و به اشکال چانه، لول و بسته‌بندی می کنند. این عصاره که برای استعمال غیر طبی تهیه می شود گاهی در اثر خشک شدن سفت وشکننده می شود.
۳- تریاک پزشکی: در صنایع دارو سازی هر کشوری از مقدار مشخصی از دوز تریاک که به صورت گرد یا دانه های ریز درآمده، استفاده می کنند. این دانه های ریز با محلول های خاص (مثل تنتور اپیوم) مخلوط می شوند و مورد مصرف قرار می گیرند.
۴- سوخته تریاک: زمانی که فرد با وافور تریاک می کشد در نتیجه سوختن آن، موادی در محفظه سفالین وافور (اصطلاحا حقه وافور) باقی می ماند که همان سوخته تریاک است. سوخته به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه و به شکل کاملا براق و مانند تکه های قیر است که مقدار مرفین و سایر آلکالوئیدهای آن بیش از انواع قبلی می باشد.
۵- شیره تریاک یا شیره مطبوخ: برای تهیه شیره ابتدا از سوخته و تریاک به نسبت ۳ به ۱ مخلوط می کنند، در آب حل می کنند، می جوشانند، از صافی عبور می دهند تا تفاله آن جدا شود سپس مجددا می جوشانند تا قوامی سفت پیدا کند و در آخر تکه هایی سیاه رنگ و تیره به وجود می آید که طبعی گرم دارند، میزان مورفین آن بیشتر است و برخلاف سوخته تریاک که سطحی خشن و زبر دارد، شیره سطحی صاف دارد. قدرت تخدیر شیره بیش از دیگر انواع است و علائم و وابستگی شدید تری دارد. بعضی از مصرف کنندگان فکر می کنند اگر تریاک را در آب حل کنند و از صافی عبور دهند، شیره بدست آورده اند در حالیکه این تفکری غلط است و در واقع مقداری از ناخالصی آن گرفته شده است.
۶- تفاله تریاک: بخش های نامحلول که از صاف کردن شیره بدست می آیند را تفاله می گویند. تفاله به صورت پودر قهوه ای رنگ و فاقد مرفین است که باید دور ریخته شود و مورد استفاده نیست اما برخی افراد به منظور افزایش حجم مواد مخدر به عنوان ناخالصی به سایر ترکیبات اضافه می کنند.
انواع روشهای مصرف
تدخین (دود کردن به وسیله وافور و ابزارهای چپق‌مانند دیگر، سیخ و سنگ و سنجاق، قل قل، قلیان)، خوراکی (بلع و نوشیدن)، بخوری شدن (افرادی که به خاطر زندگی با فرد معتاد در معرض دود قرار می گیرند و ناخواسته اعتیاد پیدا می کنند) و تزریق. استفاده از وافور متداول ترین روش و تزریق آن خطرناک ترین روش می باشد که به صورت صد در صد جذب می شود. نوع سوخته آن نیز به صورت بلع (حب کردن) یا نوشیدنی (آب سوخته)مصرف می شود.
خوردن تریاک مصرف سنگین مواد مخدر محسوب می شود و مرحله بعد از تدخین است. در این روش قبل از خوردن، تریاک را حرارت داده و می‌پزند یا در آب حل میکنند و فقط بخش محلول در آب را می‌خورند. در اینصورت ناخالصی های موجود، در پرزهای روده و معده رسوب می کنند و ترکیبات چسبناک قیری و سیاه رنگ در معده و روده ایجاد می شوند. عوارض ناشی از مصرف خوراکی تریاک چند برابر روش های دیگر است، کوتاه شدن عمر مهم ترین عارضه آن است و تشنج (در صورت مصرف مقدار کمی بیش از تحمل بدن)، درد و پوسیدن سریع دندان، درد معده و روده، از کار افتادن کبد یا کلیه ها، کاهش سریع وزن و استفراغ (معروف به تگری زدن) عوارض دیگر آن می باشند. در نوع مصرف تدخینی نیز این ناخالصی ها به صورت رسوبات سیاهرنگ در ریه تجمع می یابند. در تزریق نیز با توجه به اینکه بخش‌های نامحلول در آب زیاد است احتمال ایست قلبی وجود دارد. بیشتر تریاک موجود در بازار خالص نبوده و وجود این ناخالصی ها شدت عوارض را بیشتر می کنند. همانطور که نوع مصرف عوارض متفاوتی دارد به همان نسبت آثار و نشئگی آن نیز فرق می کند، به عنوان مثال در صورت کشیدن به خاطر آن که بسیاری از آلکالوئید های اصلی سوخته و دود شده است، احساس نشئگی کمتری در فرد ایجاد می‌کند.
برخی از عوارض مصرف این ماده مخدر عبارتند از:
اثرات مصرف در کوتاه مدت: احساس سرخوشى، خواب‌آلودگى، رخوت و خمودى، احساس شل‌شدن عضلات، کاهش یا افزایش فعالیت جسمانى، تحریک جنسی، آرامش اعصاب، پرحرفی، اشکال در تمرکز، احساس تهوع، استفراغ، یبوست، فقدان اشتها و انقباض مردمک
اثرات مصرف در بلند مدت: فرد دیگر احساس سرخوشی و آرامش اولیه را ندارد، ناراحتی های معده و روده، ناراحتیهای ریوی، بیماریهای دهان و لثه، تغییرات خلقی، اختلالات روان تنی، اختلال در تکلم، اختلال در حافظه و از بین رفتن حضور ذهن، کاهش شدید انگیزه جنسى، پایین آمدن تحمل، پرخاشگری، وابستگى، سستی اراده، بی‌تفاوتی نسبت به اطراف و دیدن رویاهاى نامطلوب در خواب و طبق گفته پزشکان احتمال ابتلا به هپاتیت، ایدز، سرطان روده و معده در این افراد بیشتر است. در صورت مصرف زیاد و مسوم شدن حیات شخص به مخاطره می افتد و علائمی چون عدم پاسخ به تحریک دردناک، اغماء، تنفس ضعیف، سرد شدن بدن، کاهش شدید فشار خون، شوک و کندشدن ضربان قلب بروز می کند.
شیره تریاک
همانطور که بیان کردیم، شیره نوعی ماده مخدر قوی است که از تریاک و سوخته آن تهیه می‌شود و اثرات بسیار سنگین تر و وحشتناک تری دارد، همچنین ترک آن بسیار مشکل تر می باشد. برای تهیه شیره از سوخته ابتدا سوخته را خوب می کوبند تا به شکل پودر درآید سپس آنرا در آب داغ حل می کنند و حرارت می دهند و از صافی عبور می دهند سپس محلول بدست آمده را مجددا می جوشانند تا به ماده ای سفت به رنگ سیاه دست پیدا کنند که در اثر جوشیدن تغییر رنگ داده و سیاه شده است. دوام این ماده از تریاک کمتر است اما عملکرد آن سریع تر می باشد، مانند هروئین زود نشئه می کند و زود هم خماری به وجود می آید. میزان مرفین و کدئین شیره بیشتر است زیرا شیره از ترکیبات محلول در آب تریاک تشکیل می‌شود و مرفین، کدئین و برخی از آلکالوئیدهای مؤثر اصلی آن، حلالیت بالایی در آب دارند و چون در آب حل می شوند از صافی عبور کرده و غلظت آنها در شیره افزایش می یابد. اما ترکیباتی از تریاک که نامحلول در آب هستند مثل پاپاورین و نوسکاپین، در شیره وجود ندارند.
برای استعمال شیره از دو روش، تدخین و کشیدن (سیخ و سنگ و سنجاق، نگاری) و خوراکی (بلعیدن و حل کردن در مایعات و نوشیدن) استفاده می کنند. نگاری از ابزار شیره کشی و شبیه چپق می باشد، با توجه به قدرت تخدیر شیره مصرف کننده دچار سرگیجه و تهوع می شود و امکان دارد سقوط کند به همین دلیل این افراد به صورت دراز کشیده و با کمک ساقی مواد مصرف می کنند.
استفاده دراز مدت از شیره نیز مانند سایر مخدرها وابستگی ایجاد می کند و به دنبال آن عوارضی دارد؛ عوارض شیره شبیه خوردن تریاک می باشد اما به خاطر اثر شدید آن فرد لاغر می شود و مجاری تنفسی، دندان ها و کبد او خراب می شوند و میل جنسی فرد کاهش می یابد. تشنج و خفگی در خواب نیز از عوارض مرسوم شیره می باشند.
برخی افراد معتقدند که تریاک و شیره برای کاهش قند خون افراد دیابتی و جلوگیری از ابتلا به بیماری قلبی مفید هستند اما تحقیقات نشان داده این مواد نه تنها موثر نیستند بلکه چون مانع ترشح انسولین از پانکراس می‌شوند باعث بدتر شدن کنترل قند خون افراد دیابتی می شوند و از طرفی خطر ابتلا به تنگی عروق کرونر قلب و سکته قلبی را نیز افزایش می دهند.
با توجه به مطالب ذکر شده دریافتیم که، مورفین تنها آلکالوئیدی است که در اثر گرما و حرارت دادن اثر گذاری آن افزایش می یابد، به همین دلیل قدرت تخدیر شیره بیشتر است و احساس رخوت، نشئگی و چرت بیشتری را نسبت به تریاک ایجاد می‌کند اما در عوض آلکالوئیدی که باعث احساس شادی و نشاط می شود در تریاک بیشتر از شیره است؛ در نتیجه میزان مرفین موجود در ماده مخدر، اساسی ترین تفاوت شیره با تریاک می باشد.
بعضی از افراد به منظور لذت بردن از رابطه جنسی و دیر ارضا شدن، قبل از آمیزش جنسی تریاک مصرف می کنند.
سوال : از دوستانم بسيار شنيده ام که مصرف شيره که از مشتقات ترياک است بر نيروی جنسی به طور محسوسی می افزايد، و علاوه بر اينکه ميل جنسی را زياد می کند انزال را هم به تاخير می اندازد. تمام دوستانی که اين تجربه را کرده اند متفق القول هستند بجز بنده که اصلا امتحان نکرده ام. نظر شما چيست؟
جواب:
استفاده دراز مدت از شيره و ترياک خطر وابسته سازی شما را به اين مواد به همراه دارد و در ضمن ممکن است از طريق کند کردن واکنش مغز و کم کردن حس لامسه مدت زمان نعوظ را طولانی تر کند. اما در دراز مدت اثرات جانبی چون کم شدن ميل جنسی و وابسته شدن به اين مواد را می تواند به همراه داشته باشد.
در ضمن نه تنها شيره نمی تواند نيروی جنسی را افزايش دهد بلکه با کم کردن انرژی کلی بدن می تواند انرژی جنسی را به حدی پايين بياورد که اصلا رمقی برای برقراری رابطه جنسی نداشته باشيد.
پس مصرف اين مواد به اثر کوتاه مدت آن اصلا نمی ارزد. بهتر است يک راه اساسی برای رسيدن به زندگی جنسی که می خواهيد را دنبال کنيد نه راه هايی که عوارض جانبی به اين جدی می تواند داشته باشند.
عکس گل خشخاش
تریاک عصاره در هوا خشک شده گل خشخاش است که با تیغ کشیدن به دور کاسبرگ این گل به دست می‌آید.
بیش از ده درصد تریاک را مرفین تشکیل می‌دهد که یک آلکالوئید از نوع اپیویید است. مصرف طولانی مدت و مداوم مرفین باعث مقاوم شدن بدن و به وجود آمدن مقاومت بدنی (تلورانس)، و در نتیجه بروز اعتیاد می‌شود. همچنین مرفین عامل اصلی اختلالات و عوارض جانبی احتمالی است که مصرف طولانی مدت تریاک در بدن ایجاد می‌کند. مرفین از طریق فرایندهای شیمیایی به هروئین تبدیل می‌شود. تریاک بیشتر برای تولید هروئین کشت می‌شود، به طوری که اکثر تریاک وارد شده به کشور آمریکا به اجزای تشکیل دهنده آن تبدیل می‌شود. در تریاک آلکالوئیدهای دیگری نیز وجود دارد، از جمله؛کدئین، نارسئین، پاپاورین و نوسکاپین و تبائین.
از قسمتهای دیگر گیاه خشخاش و گیاهان هم‌خانواده آن مواد دیگری با خصوصیات مشابه و ضعیفتر از تریاک به‌دست می‌آیند. کشت خشخاش به‌منظور استفاده غذایی از دانه‌های آن، و کاربرد تریاک برای تخفیف درد و بی‌حسی و همچنین در مراسم مذهبی حداقل از عصر برنز به این سو ادامه داشته‌است. سومریان، آشوری‌ها، مصری‌ها، اهالی جزیره کرت، مینوسیان، یونانیان، رومی‌ها، ایرانیان و اعرابهر یک در معرفی این گیاه نقشی داشته‌اند.
تریاک بیش از همه به‌دلیل خصوصیات ضد درد و بی‌حس کننده آن که موجب می‌شد تا اعمال جراحی ممکن شود، مورد توجه پزشکان و جراحان بود. مصرف تریاک به شکل سنتی آن تا هنگام جنگ داخلی آمریکا ادامه یافت. از آن پس با استخراج مرفین و قابلیت تزریق آن این دارو به مهمترین داروی ضد درد برای مجروحان جنگی تبدیل شد. مرفین هنوز هم پرمصرف‌ترین دارو برای مجروحان جنگی و مصدومان سوانح است. بر اساس یک تحقیق که در سال ۱۹۹۹ انجام شده ایران بیش از هر کشور دیگری با گرفتاری‌های ناشی از مصرف تریاک غیرقانونی روبروست. بر اساس این تحقیق ۲٫۸ درصد از جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال ایران با این مشکل دست‌وپنجه نرم میکنند.
شیره تریاک نوعی ماده مخدر بسیار قوی است که در شیره‌کش‌خانه‌ها با کمک «ساقی» تدخین میکنند. شیره تریاک را هم از تریاک و هم از سوخته تریاک می‌توان به دست‌آورد اما نوع مرغوب آن از ترکیب سه نسبت سوخته تریاک و یک نسبت تریاک خالص بدست می‌آید. مخلوط سوخته تریاک و تریاک را ابتدا در آب داغ کاملاً حل نموده و سپس حرارت می‌دهند. پس از گذراندن این ترکیب از صافی، و گرفتن «تفاله» آن، آن را مجددا تا نقطهٔ جوش حرارت می‌دهند تا قوام بیاید و سفت شود. در ایران گاهی تفاله را مجددا به تریاک افزوده و این تریاک تقلبی را به فروش می‌رسانند. به این ترتیب شیره فقط از ترکیبات محلول در آب تریاک تشکیل می‌شود. با توجه به اینکه مرفین و کدئین آلکالوئیدهای مؤثر اصلی تریاک حلالیت بالایی در آب دارند غلظت آنها در شیره بسیار بیشتر از تریاک عادی است. اما ترکیبات نامحلول در آب موجود در تریاک مثل پاپاورین و نوسکاپین در شیره تریاک وجود ندارند.
تفاوت ظاهری شیره و سوخته در سطح متخلخل سوخته (به دلیل وجود ناخالصی) و سطح براق شیره‌است. هردو رنگ قهوه‌ای سوخته مایل به سیاه دارند. قدرت تخدیر شیره چندین برابر تریاک بوده و به معتادانی که دارای سطح مصرف زیاد هستند شیره‌ای گفته می‌شود. به دلیل قدرت تخدیر زیاد شیره، در هنگام مصرف، فرد شیره‌ای به حالت درازکشیده در می‌آید تا از افتادن بر زمین خودداری کند.[۲]
کریم شیره‌ای معروف‌ترین معتاد به شیره در دربار ناصرالدین شاه بوده‌است.[نیازمند منبع]
ابزار شیره‌کشی نگاری است، ولی شیره را با روشهای دیگری مانند تدخین با سیخ و سنگ، بلعیدن و حل کردن در مایعات و نوشیدن نیز مورد استعمال قرار می‌دهند.
کورکومین موجود در این ادویه علاوه بر تسکین علائم سندروم تحریک پذیر روده (IBS) نقش محافظت از کبد و کمک به هضم چربی و خاصیت ضدتوموری نیز دارد. تحقیقاتی که توسط محققان آمریکایی انجام گرفته نشان می دهد مصرف ۲ وعده غذایی حاوی زردچوبه، در پیش گیری از بیماری آلزایمر موثر است. اگرچه مصرف میزان متعادل این ادویه برای بدن مفید است اما مصرف روزی بیش از ۱۰۰ میلی گرم می تواند منجر به زخم معده شود.